افسانه ی پیشوا (۳)

                       هیتلر چگونه حمایت مردم آلمان را به دست آورد؟

یان کرشاو

بخش سوم

برگردان علی محمد طباطبایی

 

هنگامی که هیتلر در 1933 صدراعظم آلمان گردید، بسیاری از مردم این کشور

به نظر تردید به او می نگریستند. لیکن تبلیغات « پیشوا » و موفقیت های

نظامی به زودی او را تبدیل به یک بت کردند و مجیز گویی از او به

فاجعه ی رایش سوم کمک بسیار نمود

هیتلر علاوه بر این پیشرفت های مفروض در کمک کردن به اعتبار موقعیت خارجی آلمان، بدون تردید حمایت زیادی را از طریق آنچه به عنوان بازگرداندن « نظم » به آلمان تلقی می شد به دست آورده بود. تبلیغات نازی ها در آخرین سالهای مملو از بحران جمهوری وایمار برای تلقین کردن یک تصویر اغراق شده از بزهکاری، فساد، بی نظمی و آشوب اجتماعی و خشونت به بیشتر مردم آلمان بسیار موفق بود (آنچه در واقع بیشتر آنها را خود نازی ها به راه می انداختند). هیتلر همین که به قدرت رسید از طریق به ظاهر نمایندگی « عدالت مردمی » و « قریحه سالم ملی » می بایست موقعیت خود را هنوز هم مستحکم تر سازد. تصویر او در انظار عمومی انسانی را مجسم می ساخت که در صدد دفاع از اخلاقیات است و هر چیزی را که تهدیدی برای نظم و قانون باشد تحت فشار قرار خواهد داد.

در پایان ژوئن 1934 هیتلر دست به عملی برای شکستن رهبری SA (1) زد که در نظر بسیاری از مردم اقدامی سبعانه اما ضروری تلقی می گردید. SA بخشی از نهضت نازی ها بود که به طور فزاینده محبوبیت خود را ازدست داده بود. هیتلر در سخنرانی خود در 13 جولای 1934 در رایشستاگ مسئولیت شخصی را برای جنایت هایی که به وقوع پیوسته بود به عهده گرفت. آنچه در واقع یک کودتای وحشیانه ی سیاسی و ماکیاولیستی بود به عنوان حرکتی لازم جهت سرکوب یک تهدید داخلی قریب الوقوع نسبت به ملت آلمان و ریشه کن کردن زوال اخلاقی و فساد به تصویر کشیده شد. هیتلر همجنس گرایی، بی بندوباری و شیوه ی زندگی اسراف کارانه ارنست روهم و دیگران رهبران SA را مورد تاکید قرار داد. او با بهره برداری و سوء استفاده از تعصبات موجود و عوامانه قادر بود که هرگونه تبعیت از اصول بنیادین قانونی را با این ادعا نادیده بگیرد که عمل او در چهارچوب منافع ملی به عنوان بالاترین مرجع مردم آلمان عمل کرده است.

افزایش ناگهانی  در حمایت و پستیبانی ها

هیتلر به جای سرزنش آنهم به خاطر دادن اختیارات برای کشتار دسته جمعی، تایید و موافقت گسترده ای را با جلوه نمودن اقدامات خود به عنوان عملیاتی سرسختانه برای ریشه کن کردن شرارت ها و خلافکاری هایی که ملت را به مخاطره انداخته بود به دست آورد. در اظهار نظری از گزارشی محرمانه از درون سطح پائین بوروکراسی رژیم گفته شده بود که: « پیشوا با اقدامات جدی و شدید خود توده های وسیع را به سود خود به دست آورده است، به ویژه آن کسانی را که هنوز هم نسبت به نهضت نازی مردد بودند. او نه فقط مورد تحسین مردم است که توسط آنها مانند یک بت پرستیده می شود ». بسیاری از گزارش های دیگر همین احساسات را نسبت به او بازتاب می دهند. گزارش هایی که از محافل اپوزیسیون سوسیال دموکرات به بیرون درز کرده بود و مسئله ی اصلی آنها طبیعتاً انتقاد از رژیم بود تغییر و افزایش ناگهانی در حمایت از هیتلر را مورد تایید قرار می دهند.

مطابق با یک گزارش از باواریا: « به طور کل روشن شده است که متاسفانه مردم سیاسی فکر نمی کنند. آنها در این اندیشه اند که اکنون هیتلر نظم را مستقر ساخته و همه چیز روبه بهبود خواهد رفت و مخالفین او که در تلاش برای جلوگیری از موفقیت او بوده اند همگی از بین رفته اند ». یک گزارش از برلین اضافه می کند: « اقتدار هیتلر بیش از اندازه در بین مردم تقویت شده است. به نحو روزافزونی می شنویم که می گویند: هیتلر مخالفین را سرکوب کرده است ».

این دیدگاه که هیتلر نظم را به آلمان بازگردانده عقیده ای بود که حتی تا دوره پس از جنگ نیز دوام آورد. این که علی رغم « اشتباهات » (لابد آنهایی که باعث نابودی کشور و مرگ میلیون ها انسان طی جنگ گردید)، او آلمان را « سروسامان » داد، به بی نظمی ها خاتمه داد، ارتکاب جرم و جنایت را ریشه کن نمود، امنیت را به خیابان ها بازگرداند به طوری که مردم می توانستند در تاریکی شب در خیابان ها  قدم بزنند و استانداراهای اخلاقی را بهبود بخشید، تمامی این ها از جمله اصول پایدار در افسانه هیتلر است ـ همراه با به دست آوردن اعتبار برای ریشه کن کردن بی کاری گسترده و ساختن بزرگ راه ها.  

در کنار بهبود اوضاع اقتصادی، تجدید بنای قدرت نظامی و بازگرداندن « نظم »، هیتلر با تشخص بخشیدن به ارزش های « مثبت » که در اتحاد ملی و جامعه نژادی (2) سرمایه گذاری شده بود، حمایت بیشتری به دست آورد. تبلیغات به عمل آمده پی در پی او را به عنوان بزرگ خانواده ای که سخنگیر است اما فردی فهمیده به تصویر می کشید، کسی که برای فداکاری خرسندی های معمول بشری و شب و روز کار کردن برای فقط یک هدف که آن هم منافع مردم بود آماده می شد. انتقادهای دائمی از زیردستانش و تصویر منفی از « هیتلرهای کوچک » هر نتیجه ای هم که می توانست داشته باشد ـ یعنی کارمندان حزب که روزانه مردم با آنها سروکار پیدا می کردند و اغلب آنها را به دردنخور می یافتند ـ هیتلر خودش به طور گسترده به عنوان کسی که از علائق فرقه ای و دلبستگی های مادی به دور بود نگریسته می شد و ازخودگذشتگی های او به عنوان نقطه مقابل طمع ورزی ها و فساد کله گنده های حزب به تصور در می آمد.

گوبلز هر ساله در روز تولد هیتلر وردهای آئینی برای « هیتلر ما » منتشر می ساخت و کتاب های حامل عکس و پرفروش توسط هاینریش هوفمان در تیراژ زیاد منتشر می گشت که ظاهراً « زندگی خصوصی » هیتلر را در برابر دیدگان مردم قرار می دادند ـ « هیتلری که دیگران نمی شناسند » (1932) ، « جوانان پیرامون هیتلر » (1934) ، « هیتلر در کوهستان » (1935) ، و « هیتلر در مرخصی » (1937) ـ که تمامی آنها هدفشان برجسته ساختن و تاکید بر جنبه « انسانی » شخصیت پیشوا بود و نشان می داد که ویژگی های « قهرمانانه » او از این واقعیت سربرآورده است که او « درخدمت مردم » است.   

البته نمی توان به اثبات رساند که چه تعداد از مردم کیش شخصیت تهوع آمیز را به طور کامل پذیرفته بودند، اما در هر حال تعداد آنها اندک هم نبوده است. نامه های سانسور نشده، اشعار بسیار ابتدایی و دیگر تمجیدها به اضافه عکس ها و هدایا ـ از جمله ی آنها در یک مورد پیشکش یک کیسه سیب زمینی که ظاهراً پیشوا آن را خیلی دوست داشت ـ سرازیر می شدند و آجودان های هیتلر می بایست که به آنها رسیدگی کنند. در سالهای اول رایش سوم در تعداد والدینی که نوزاد تازه به دنیا آمده خود را آدولف نام گذاری می کردند افزایشی به چشم می خورد، هرچند که مطابق با یک فرمان از سال 1933 به دفاتر ثبت محلی توصیه شده بود برای حفظ نام پیشوا مانع این عمل شوند. البته چنین غلیان های احساسات نسبت به کیش شخصیت اساساً بیشتر به اقلیت متعصب به مرام نازی ها محدود بود. با این حال حتی آن کسانی که به دوری از افراط در کیش شخصیت قادر بودند، غالباً دیده می شد که حد اقل بعضی از تصاویر مثبت از هیتلر را می پذیرفتند.

جامعه ملی معنای دقیق خود را از کسانی به دست می آورد که از آن محروم شده بودند. از این رو تبعیض نژادی به طور اجتناب ناپذیری بخش لاینفک از تفسیر نازی ها از آن مفهوم بود. از آنجا که یکی از هدف های مهم ایجاد « نژاد خالص » بود، اعمالی مانند تعصب و آزار بعدی همجنس گرایان و افرادی از نژاد های دیگر و انسان های گریزان از اجتماع ، در واقع تعصب های موجود را مورد بهره برداری قرار می دادند و ظاهراً هدف از آنها استحکام بخشیدن به یک قوم ملی و یک دست بود، اما در هر حال همگی این ها باعث تقویت تصویر ایجاد شده از هیتلر به عنوان تجسمی از جامعه نژادی می گشتند. مسئله مهمتر آن که تقبیح و نکوهش پی در پی دشمنان ادعایی و قدرتمند ملت ـ بولشویست ها، حکومت های ثروتمند غرب و از همه آشکار تر یهودی ها (که این آخری در تبلیغات با آن دوی دیگر به طریقی مرتبط دانسته می شد) ـ جذابیت کیش هیتلر را به عنوان مدافع ملت و پاسدار در برابر تهدیداتی که متوجه بقای ملت بود، چه تهدیدات خارجی و چه داخلی، استحکام می بخشید.

با وجودی که بیشتر مردم در بدگمانی یهودستیزانه هیتلر با او سهیم نبودند، اما این حفظ فاصله آن قدر ها قدرت نداشت که بتواند ویژگی های مثبتی را که اکثر مردم در او می دیدند تقلیل دهد. نفرت و بی میلی بسیار متداول اما نهفته نسبت به یهودی ها، حتی قبل از آن که تبلیغات انحصار طلبانه نازی ها به کار افتد تا پیام های نفرت را به کله ی مردم فرو کند، نمی توانست سد و مانعی برای آن نفرت « پویایی » عرض کند که در یک اقلیت نسبتاً بزرگ وجود داشت ـ هرچند پس از 1933 یک اقلیت کوچک قدرت را به دست گرفته بود. تحقیقات بسیاری برخوردهای گوناگون نسبت به تعصب و آزار یهودی ها را شرح داده است (از همه واضح تر در عکس العمل های بسیار به اعلان قوانین نورنبرگ در سپتامبر 1935 و « شب کریستال » در نوامبر 1938). با این وجود نازی ها به نظر می رسید که در ایجاد این تصور در اذهان بیشتر مردم آلمان موفق بودند که « مسئله ی یهود » باید مورد بررسی و حل نهایی قرار گیرد و توانستند احساسات ضد یهود را در زمانی که تهدید خارجی از جنگی قریب الوقوع خود را نشان می داد عمیق تر سازند.  

ملاحظه کاری های خارج از موضوع

هنگامی که خشونت آشکار شب کریستال محبوبیتی در میان مردم و حتی در میان کادرهای نازی پیدا نکرد، هیتلر دقت به خرج داد تا خود را علناً از برنامه ای که خودش فرمان انجام آن را صادر کرده بود دور نگه دارد. لیکن علی رغم نارضایتی شدید با چنین روش هایی، اکنون یک احساس کلی بوجود آمده بود که یهودی ها دیگر در جامعه آلمان جایی ندارند و مرتبط دانستن یهودی ها با خطرات روزافزون بین المللی توسط هیتلر (احساس خطری که خود او برای ایجاد آن بسیار بیشتر از هر چیز دیگرزحمت کشیده بود) تصویر او را به عنوان مدافع سرسخت منافع ملی تقویت کرد ـ یا حد اقل آن تصویر را نزد مردم ضعیف تر نساخت. 

ادامه دارد . . .

1: SA مخفف واژه ی آلمانی Sturmabteilung است یا به عبارتی گروه های شبه نظامی حزب نازی که در رسیدن هیتلر به قدرت نقش اصلی را بازی کرده بودند. مترجم.

2: واژه ی آلمانی Volksgemeinschaft در ترجمه ی انگلیسی عیناً به national community    ترجمه شده است، لیکن مترجم نامدار آقای خسرو ناقد درپاسخ به سوال اینجانب « جامعه نژادی » را پیشنهاد نموده اند که به نظر ترجمه ی مناسبی است. ایشان می نویسند:

« در دوران سلطه ی حزب نازی و حتی پیش از آن (در اوایل قرن بیستم) به جامعه ای اطلاق می شد که متشکل از یک نژاد (نژاد آریا) باشد. ایدآل و کمال مطلوب نازیها ایجاد  "Volksgemeinschaft" یا همان جامعه ای متشکل از یک نژاد بود. ناسیونال سوسیالیست های آلمان در ایدئولوژی خود در پی ایجاد جامعه ای بودند که تنها از یک نژاد تشکیل شده باشد: نژاد برتر آریا.

شاید مناسب ترین و نزدیک ترین معادلی که بتوان برای "Volksgemeinschaft" آن پیشنهاد کرد "جامعه ی نژادی" باشد. از آنجا که اصطلاح "Volksgemeinschaft" بار تاریخی دارد نمی توان آنرا تحت الفظی و معادل national community انگلیسی ترجمه کرد. در زبان انگلیسی ظاهراً اصطلاح people's community"  را برای آن در نظر گرفته اند ».

3: قوانین نورنبرگ یا گاهی « قوانین نژادی نورنبرگ » در 15 سپتامبر 1935 و در هفتمین سالگرد حزب نازی در نورنبرگ توسط رایشستاگ پذیرفته شدند و منظور از آنها حفظ خلوص خون آلمانی بود. مترجم.

4: در نهمین شب از نوامبر سال 1938 یورشی سازماندهی شده برای نابودی دارایی ها و مایملک یهودی های آلمانی و ایجاد ترس و وحشت در آنها بود. در اثر این اقدامات جنایتکارانه طی فقط چند روز 400 یهودی به قتل رسیدند و تمامی کنیسه ها و گورستان های آنها با خاک یکسان شد. شب کریستال در واقع آغاز شروع نابودی سازماندهی شده و قطعی یهودی ها پس از چند سال اذیت و آزار اولیه آنها بود. مترجم.