آیا دخالت های نظامی موثر است؟

پائول کولیر و بجورن لومبورگ

برگردان علی محمد طباطبایی

از آنجایی که اقدامات لازم برای حفظ صلح در کشورهایی که یک مناقشه را پشت سرگذاشته اند بسیار پرهزینه و پیچیده است و از آن رو که جنگ در عراق باور کشورهای ثروتمند به احتمال موفقیت خود با چنین اقدماتی را متزلزل ساخته، اکنون وقت آن فرارسیده است که نگاهی بی طرفانه به آن داشته باشیم.

بررسی جدیدی از سوی پروژه اجماع کپنهاگ که شامل اولین برسی مقایسه ای هزینه ـ سود در اقدامات حفظ صلح سازمان ملل است به این نتیجه رسیده است که قدرت نظامی ابزاری مهم برای کاهش خونریزی در سراسر جهان می باشد.

عراق به عنوان الگویی در خصوص موثر بودن چنین اقداماتی نمونه ای گمراه کننده است. در واقع جرقه های منازعه داخلی که در این کشور در جریان است بر خلاف بیشتر مناقشه های روی داده در عراق یک جنگ بین المللی بوده است. یک سناریوی به مراتب نمونه تر از آن خشونت سیاسی در درون کشوری کوچک، بادرآمد سرانه اندک و رشد کم است که از تفرقه شدید قومی به ستوه آمده است.

رسیدگی کردن به چنین کشورهایی که به لحاظ ساختاری بسیار خطرناک هستند به روشنی یکی از فوری ترین چالش های امنیتی نسل ما است. دلایل خوبی وجود دارد برای فرض آن که دردسرها گسترده تر خواهد شد. نیمی از تمامی جنگ های داخلی در نتیجه ی عودکردن های پسامناقشه ای روی می دهد و توافقات صلح هایی که اخیراً با گفتگو حل شده است باعث وضعیت عدم ثبات در بسیاری از کشورها گردیده. افزایش ناگهانی بهای مواد خام و کشف معادن جدید در کشورهای متزلزل باعث منازعه ها و ناسازگاری های جدید شده است، در حالی که گسترش دموکراسی در کشورهایی با درآمد کم احتمال آماری خشونت سیاسی را افزایش داده است ـ موردی که شاید باعث شگفتنی بسیار گردد.

بعضی بر این عقیده اند که باید کشورهایی که دچار مناقشه های داخلی هستند را به حال خود رها کرد تا خود به حل آنها مبادرت ورزند، لیکن احساس همدردی و علائق فردی بر خلاف آن گواهی می دهد. جنگ های داخلی جدید بسیار وحشتناکند. آنها بیش از همه شهروندان غیرنظامی را در فقیر ترین و بحرانی ترین مناطق جهان تحت تاثیر قرار می دهند. کشورهای ثروتمند قربانی خشونت سیاسی نمی شوند، اما بخشی از هزینه های چنین رویدادهایی از حساب آنها خرج می شود. در هر حال جوامع از هم پاشیده پناهگاه خوبی برای کارهای غیر قانونی هستند، چه قاچاق مواد مخدر باشد یا آموزش تروریسم.

دخالت نظامی برای تمامی منطقه های بحرانی جهان پاسخ مناسبی نیست و تنها واکنش جهان توسعه یافته به مناقشه های داخلی کشورها نباید دخالت نظامی باشد. کمک های پسا مناقشه ای که برای جلوگیری از بازگشت خشونت طراحی شده اند به لحاظ سیاسی بسیار قابل قبول تر هستند تا استفاده از زور، هرچند که آنها بسیار پر هزینه اند.   

دوره ای که پس از یک مناقشه می آید یکی از موثرترین زمانها برای کمک رسانی مالی است، زیرا دولت ها را قادر به متوقف ساختن خط و مشی های تورمی و زیان آور می سازد و در شرایطی که صادرات در سطح بسیار پائینی قرار دارد برای افزایش ناخواسته ارزش پول مخاطره اندکی وجود دارد. افزون بر آن درچنین شرایطی که فایده ها سه برابر هزینه ها است، موقعیت مناسبی برای استفاده بهینه از منابع مالی نایاب وجود دارد ـ هرچند نه آنچنان که باید و شاید.

بررسی اجماع کپنهاگ چنین توصیه می کند که در کمک رسانی مالی در کشورهایی که در مرحله ی پس از یک مناقشه داخلی قرار دارند باید محدودیت هایی از جهت اختصاص این کمک ها برای نیروهای نظامی لحاظ شود. البته شرط گذاشتن برای استفاده از کمک های مالی ارسالی خود موضوعی بحث انگیز است، لیکن در حدود 11 درصد از تمامی این قبیل کمک های مالی به طورمعمول برای مصارف نظامی هزینه می شود که چنین اقدامی می تواند به سهم خود امکان استفاده از خشونت ها را افزایش دهد. وجود مخاطره کمتر در اعمال خشونت و استفاده بهتر از کمک های مالی ارسالی به این معنا است که فایده های چنین کمک هایی 5/4 برابر بیشتر از هزینه ها هستند. با این وجود تاثیر و کارایی کمک های مالی در کنار استفاده از نیروهای حفظ صلح بالاتر می رود.

اولین بررسی مقایسه ای سود ـ هزینه ها در استفاده از نیروهای حفظ صلح نشان می دهد که مخاطره مناقشه های آتی به وجود نیروهای حفظ صلح بستگی مستقیم دارد. درمقایسه با حالتی که در آن از این نیروها استفاده نشده است، صرف 100 میلیون دلار دراقدامات حفظ صلح مخاطره طی ده سال آینده را 38 درصد کاهش می دهد و چنانچه این مبلغ سالیانه به 200 میلیون دلار افزایش یابد، مخاطره همچنان کاهش یافته و به حدود 8/12 درصد می رسد و باز هم با صرف 500 میلیون دلار به 9 درصد و با صرف مبلغ 850 میلیون دلار این مخاطره به رقم 3/7 درصد کاهش می باید.

به علت هزینه های بسیار بالای جنگ ارزش هر یک درصد از کاهش مخاطره برابر است با 5/2 میلیارد دلار برای جهان. پرهزینه ترین استقرارها مخاطره ی منازعه ها را تا حد بسیار بالای 30 درصد کاهش می دهد و آنهم در حالی که فواید ده ساله آن بالغ بر 75 میلیارد دلار خواهد بود ـ در مقایسه با 5/8 میلیارد دلار هزینه کل ـ که این هم البته یک سرمایه گذاری نوید بخش است.  

حفظ صلح حتی می تواند یک معامله بهتری باشد، چنانچه در شکل یک تضمین امنیتی طولانی مدت به مورداجرا گذارده شود: یک تعهد قابل اطمینان برای اعزام نیرو های نظامی در صورت لزوم. نیروهای سازمان ملل یا نیروهای منطقه ای مانند اتحادیه آفریقا می توانند جهت حفاظت از دولت هایی که از طریق انتخابات دمکراتیک و قابل تایید به قدرت رسیده اند به عنوان تضمین لازم عمل کنند.

یک چنین تضمین هایی می توانند به طور قابل اطمینانی کمک کنند تا جهان از هر 4 جنگ داخلی احتمالی در کشورهایی با درآمد کم و طی هر 10 سال با موفقیت از وقوع 3 جنگ جلوگیری کند. این تدبیر همچنین می تواند چنانچه حضور نیروها ضرورت داشته باشد از جوامع پسا مناقشه ای برای یک دوره اولیه (در حدود 5 سال) حراست کند. آماده سازی یک نیروی حفظ صلح که در خور اعتماد باشد و آنهم جهت دست و پنجه نرم کردن با تمامی این قبیل مخاطره ها سالیانه به 2 میلیارد دلار هزینه نیاز دارد، اما منفعت های حاصل از آن ـ با توجه به کاهش قابل توجه مخاطره ی منازعه ها و رشد سریع تر اقتصادی در این مناطق ـ میان 5/11 تا 39 بار بیشتر خواهد بود.  

دخالت نظامی تنها رویکرد ممکن که جهان باید برای کاهش رویدادهای مبتنی بر خشونت سیاسی از آن بهره گیرد نیست. بهترین و همه جانبه ترین استراتژی در این خصوص ترکیبی از ارسال انواع کمک های مالی و خدماتی، محدود کردن هزینه های نیروهای نظامی، استفاده از نیروهای حفظ صلح و ضمانت های طولانی مدت برای حفظ امنیت است. هرچند آنها باید در طریقی مورد استفاده قرارگیرند تا وضعیتی را بوجود آورند که در آن جهان توسعه یافته بتواند همچنان مشکلات نقاط بحرانی را حل و فصل کند. کمیسیون ایجاد صلح سازمان ملل توان و ظرفیت لازم را برای هماهنگی چنین اموری دارد. هزینه سالیانه استقرار و استفاده کامل از آنها در حدود 8/10 میلیارد دلار است، اما فواید حاصله برای جهان حد اقل 5 بار بیشتر است.

مناقشه ها نباید استفاده از خشونت نظامی را در موقعیت هایی که چنین تدابیری می توانند به عنوان اقداماتی موثر به کار گرفته شوند کنار گذارند. در چهارچوب مجموعه ی پیشنهادهای قابل اجرا، اقدامات لازم جهت حفظ صلح به عنوان مواردی قابل اطمینان و موثر برای فراهم آوردن ثبات در کشورهایی که در وضعیت شکننده قرار دارند درد و رنج صدمه پذیرترین مردم جهان را کاهش می دهند.   

Does Military Intervention Work?

by Paul Collier and Bjørn Lomborg

Project Syndicate, 2008.