احیاء کلاسیک (1)

 

تابلوی دیگری از کاسپار دیوید فریدریش به نام گفتگو در مهتاب

درست در زمانی که تمایلات رُمانتیک در شکل های اسرارآمیز، تیره و نقاشی گونه (پیتورسک) خود را ظاهر می ساخت، عکس العملی در برابر لذت گرایی باروک پسین و روکوکو موج جدیدی از کلاسیسم را به راه انداخت. مرکز این جنبش رم بود یعنی مکانی که اشراف زادگان و اهل ذوق را به خود جذب می نمود و شهری که محفلی از هنرمندان کشورهای مختلف در آن اقامت گزیده بودند. با وجودیکه جنبش کلاسیسم نیز از رُمانتیک گرایی مشابهی برای دوران سپری شده، همچون اشتیاق نقاشی گونه برای قرون وسطی  بوجود آمد، اما توجه و علاقه علمی زیادی به تندیس های واقعی داشت که از طریق حفاری های باستان شناسی شهرهای قدیمی رومی مانند هرکولانوم که از سال 1738 و پومپئی  از سال 1748 به جریان افتاده بود پر بار شده  بود. تندیس ها و نقاشی های دیواری بیشماری که از سال 79 پس از میلاد در زیر خاکستر های کوه وزو (Vesuvs) مدفون شده بودند، به شکل باور نکردنی سـالم باقی مانده بودند. در حـدود نیمه ی سده، وضـعیت سفر برای مسافران معمولی (اگر چه شاید کمی متهور) به حد کافی مطلوب شده بود  تا دیداری از بقایای معابد و تئاترهای مستعمره های یونان باستان در سیسیل و جنوب ایتالیا ممکن گردد. در 1755 دو انگلیسی به نام های جیمز استوارت و نیکولاس رِوِت (Nicolas Revett)، از سفر آتن بازگشتند. گزارشات آنها به تصدیق تمایز مابین سبک معماری یونان باستان و تقلید های رومی منجر گردید. در شرایطی که توجه و علاقه به فضای قرون وسطی همچنان شاعرانه و هنرمندانه باقی مانده و بیشتر بر اساس خیال پردازی تا نمونه های واقعی سبک معماری گوتیک قرار داشت، تار وپود کلاسیسم از نیاز به شناخت تخصصی انباشته شده بود.

     مجموعه داران اشیاء عتیقه اغلب علاقمندان ثروتمندی بودند که بیشتر بر نتایج قابل ملاحظه ارزش قائل بودند تا درستی و صحت، از این رو احیاء علمی مبتنی بر دانش تخصصی سبک معماری یونان باستانی و روم برای سده ی بعدی محفوظ ماند. نحوه ی نگرش چنین اهل ذوقی از اینجا مشخص میشود که تاجری برای تنه ی بدون سر (Torso)  مجسمه ی  ونوس عتیق (که نقاش معروف گاوین هامیلتون در زیر زمین ساختمان Palazzo Berberini یافته بود) آنقدر زیرک و دقیق بود تا بتواند سر مجسمه ی دیگری را بر آن قرار دهد، زیرا میدانست که مشتری های ثروتمند هرگز حاضر به خرید تنه ی بدون سر نمی شوند. مجسمه توسط ویلیام وِردِل انگلیسی خریداری شد که آنرا بسیار ازشمند تخمین میزد، حتی پس از آنکه از راز مرمت مجسمه آگاهی یافت (تصویر 19).

تصویر 19: گالری تندیس ها، اثر روبرت آدام در حدود 1765.

     ذائقه ی یونانی تبدیل به نوعی شیدایی مُد پرستانه شد. خانم ها مدل مو و لباس هایشان را از الگو های یونانی اقتباس میکردند. سـبکی یونانی برای مبلــمان متداول شد و چینی ساز انگلیسی جوشوا وجوود سبکی شبیه به نمونه های یونانی برای ظروف چینی ابداع نمود که هنوز هم محبوبیت خود را حفظ کرده است. توجه و علاقه ی همزمان برای شکل های رومی، معمار انگلیسی روبرت آدام را تحت تاثیر قرار داد. وی برای ویلیام وِردِل گالری مخصوصی جهت  نمایش تندیس هایش بنا نمود، یعنی مکانی که جای مناسبی هم در آن به ونوس تازه سر گذاشته شده اختصاص یافت (تصویر قبلی). سبک معــماری کلاسیـسم در اصول اولیه التقاطی بود و تالارهای ستوندار در سبک های دوری (dorisch) و ایونی (ionisch) را با عمارت های دایره ای شکل و انواع کلاسیک از نیم ستون ها، تاقچه ها، رف ها، تزئینات سنتوری ها را در مورد درها و پنجره ها را با هم ترکیب می کرد. جستجوی گذشته ترکیبی بود از اشتیاق اهل معرفت و فن و خیال پردازی رُمانتیک که هر چیزِ به حد کافی غافلگیر کننده مطلوبش بود. ذائقه ی رُمانتیسم در این زمان بطور کاملاً روشنی از کلاسیسم قابل تمیز بود. مجموعه دار اشیاء قدیمی به نام ریچارد پین نایت برای خود قلعه ای به سبک قرون وسطایی ساخت، اما درونش را به سبک کلاسیک مجهز و تزئین نمود و آنگونه که خود ادعا میکرد منزلش فواید شیءِ نقاشی گونه (پیتورسک) را داشت و در عین حال مکانی بود زیبا و راحت. خیال پردازی و قدرت تجسم چه نزد مریدان قرون وسطی و چه  طرفداران سبک کلاسیک رواج فراوان داشت و همانقدر که از اشعار اوسیانی، به همان میزان نیز از حماسه های هومر الهام می گرفتند. دانته را که از شاعران آگوستینی به دلیل تیرگی های قرون وسطایی اشعارش به باد انتقاد گرفته بود، در نیمه ی دوم قرن به خاطر خلق تصاویر پر از تخیل از فراواقعیت ها شدیداً مورد تحسین قرار گرفت .