خط در برابر رنگ : نبرد میان سبک رمانتیک و کلاسیسم (2)

انگرکلاسیستی ناب بود. به علت استعداد غیــر قابل انکارش درنقاشی های کلاسیکِ تاریخی در فرانسه، برای سالیان دراز مورد تحسین همگان قرار گرفته بود. انگر نقاشی های تاریخی اش را به عنوان بهترین و برجسته ترینِ آثارش می نگریست، نقاشی هایی که آگاهانه در سبکی باستانی خلق می شدند تا در بیننده خاطره ی هنر ناب یونان و روم را زنده کنند. لیکن برای ما چهره نگاری ها و پیکره های برهنه ی او در بهترین حالت ایده آل های زیبایی را متجلی می سازند که به عقیده ی خودش صرفاً از طریق طراحی دقیق و واضح اجزا نقاشی می توانستند بوجود آیند. تابلوی اودالیسکِ (ندیمه یا زن برده) او نمایانگر توجه و علاقه برای مضمون های غیر متعارف است که توسط شعرای رمانتیک برانگیخته می شدند، اما در خود به زحمت عنصری از رومانتیسم نهفته دارند (تصویر 46). این تابلو آرمانی از زیبایی در آئین تصویر کشی پیکر برهنه در رنسانس  توسط نقاشانی چون تیسیان و جورجیو است، هر چند که در مجموع نسبت به شیوه ی کار آنها بی تفاوت تر و غیرصمیمانه تر است. ترکیب بندی این اثر به تنهایی تحت سلطه ی خط منحنی پشت فیگور قرار دارد. رنگ تابلو ملایم است و کوچکترین نسیمی از هوا جریان ندارد. خمیدگی پرده که در دست ندیمه قرار گرفته ادامه ی انحنای بدنش می باشد.  

 

صویر 46: ژان اوگوست دومینیک انگر، اودالیسک. 1814 میلادی. رنگ روغن روی بوم.

91 در 162 سانتیمتر. لوور پاریس.

     اودالیسک انگر از جهان معاصرِ هنرمند بسیار فاصله داشت. این تابلو حقیقتی را به تصویر کشیده بود که انگر آنرا با چشمان خود در هنر رنسانس و کلاسیک مشاهده کرده بود. دلاکروا تقابل هنر رومانتیک در برابر چیرگی خط را چنین صورت بندی کرد:

     آن عنصر مشهور یعنی زیبایی را که بعضی در خطوط انحنادار می بینند

     بعضی دیگر در خطوط مستقیم مشاهده می کنند اما جملگی متفق القول

     هستند که فقط در خط می توان آنرا یافت. من در کنار پنجره ایستاده ام

     و به مناظر زیبای بیرون می نگرم. تصوری از وجود خط به ذهنم خطور

     نمی کند. چکاوک می خواند، رودخانه با هزاران الماس می درخشد، شاخ

     و برگ ها خش خش می کنند. کدام خط ها هستند که این احسـاسـات 

    مسحور کننده را در من بیدار می کنند؟

                                           یادداشت های روزانه، 15 ژولای 1849

 

تصویر 47: اوژن دلاکروا، زنان الجزایر. 1834 میلادی. رنگ روغن روی بوم. 180 در 229 سانتیمتر.

 لوور پاریس.

     از این سخنان چنین برداشت می شود که تا چه حد مشاهده ی مستقیم طبیعت برای دلاکروا از اهمیت برخوردار بوده است. مطالعات او در خصوص انعکاسات نور بر سطح اشیاء وی را به این اندیشه سوق داد که رنگ را به عنوان جایگزینی شایسته برای خط انتخاب نماید. آموزنده است که تابلوی زنان الجزیره دلاکروا را (تصویر 47) با اودالیسک انگر مقایسه کنیم زیرا هر دو اثر مضمونی یکسان دارند، یعنی زنان حرمسرا. با این حال می بینیم که از هر نظر سبک دلاکروا نقطه ی مقابل سبک انگر است. تابلوی دلاکروا با رنگ های گرم نقاشی شده و رنگ ها در لکه های کوچک بر سطح بوم گذارده شده اند. بدین ترتیب تصویر بیشتر ما را تحت تاثیر قرار می دهد و صحنه وهم آلود بنظر میرسد، در حالیکه شکل های درون تابلو توسط تاثیرات نور و سایه به نحوی ماهرانه به هم بافته شده اند. انگر آگاهانه زیبایی بی اعتنا و مغرور را در حالتی غیر صمیمانه مجسم ساخته است. دلاکروا ما را در فضای مدل هایش قرار می دهد، بطوریکه هیجان و تنش پنهان شده ی چنین اسیران خسته و منزوی شده از جهان بیرون را که اوقات خود را در ملالت تمام می گذرانند  به خوبی حس می شوند. احساس شرکت جستن در ماجراهای صحنه به این علت است که دلاکروا زنان حرمسرا را در همان محل اصلی طراحی کرده بود، یعنی هنگامی که وی از الجزیره دیدار می کرد اجازه یافت تا از حرمی بازدید کند و از ساکنینش طرحی تهیه نماید. اما بر خلاف او انگر مدلی فرانسوی را با آرایشی شرقی در کارگاهش طراحی کرده است. این موضوع شاید به نظر تناقض آمیز آید، زیرا تا بحال این هنر رمانتیک بود که غیر واقعی می نمود و به خاطر اثرات احساسی شکل های طبیعت را تحریف می کرد و تغییر می داد، در حالیکه تا قبل از آن کلاسیسم به تقلید کردن از طبیعت نزدیک تر بود. رمانتیک ها که به طبیعت توجه و علاقه ی شدیدی ابراز می کردند و در نقاشی ها و اشعارشان از طبیعت بهره ی فراوان می جستند پدیده های طبیعت را بسیار اساسی تر و دقیق تر از کلاسیک ها مورد بررسی قرار دادند، بطوریکه نقاشی های آنها طبیعت گرایانه تر است و آنهم با وجودیکه واقع گرایی آنها به خاطر علاقه به بیان احساس غلو آمیزتر می باشد.