بوسه (بخش دوم و پایانی)

آنتوان چخف

برگردان علی محمد طباطبایی

 

افسران در میان باغ به راه خود ادامه دادند. پس از نور درخشان و سروصداها اکنون باغ بسیار تاریک و ساکت به نظر می رسید. آنها در سکوت تمام راه را تا دروازه طی کردند و همگی اندکی مست، سرحال و خشنود بودند. اما تاریکی و سکوت آنها را برای دقیقه ای به فکر فرو برد. احتمالاً همان اندیشه ای که به ذهن ریابوویچ آمده بود دیگران را نیز به خود مشغول می کرد: آیا برای آنها هم بالاخره زمانی فرا می رسید که مانند فون رابک خانه ای بزرگ، یک خانواده و باغ داشته باشند ـ هنگامی که آنها نیز به استقبال میهمانان خود بروند، حتی اگر شده با ریاکاری، و از آنها با غذا ها و نوشابه ها پذیرایی کرده و رضایت آنها را فراهم نمایند؟   

در حالی که آنها از دروازه ی باغ خارج می شدند همگی با هم شروع به سخن گفتن نمودند و با صدای بلند و بدون هر دلیلی می خندیدند. آنها اکنون در حال عبور از راه باریکی بودند که از مسیری سرازیر به رودخانه می رسید و سپس در کنار بستر رودخانه ادامه می یافت، از میان بوته زارهای کنار رودخانه و از زیر شاخه های آویزان بید می گذشت. ساحل رودخانه و راه باریک را به دشواری می شد تشخیص داد و ساحل آن طرفی رودخانه تماماً در تاریکی شب فرو رفته بود. اینجا و آنجا بر روی آب تیره رنگ رودخانه انعکاس ستارگان آسمان شب می درخشیدند و تصویر آنها در سطح آب می لرزید و تکه تکه می شد و فقط به کمک آنها می شد تشخیص داد که آب رودخانه به سرعت در جریان است. سکوت همه جا را فرا گرفته بود. از ساحل دیگر رودخانه ناله ی محزون یک مرغ باران خواب آلود به گوش می رسید و روی یکی از بوته های بسیار نزدیک بلبلی با صدای بلند چهچه می زد و اصلاً توجهی به گروه افسران که در حال عبور بودند نداشت. آنها برای لحظه ای در کنار آن بوته ایستادند و شاخه های آن را تکان دادند اما بلبل همچنان به خواندن ادامه داد.

یکی از افسران به نشانه ی تایید فریاد برآورد: « این دیگر چه جور رفیقی است. ما کنار او ایستاده ایم اما هیچ توجهی به ما ندارد. چه پست فطرتی ! ».

در انتهای مسیر، راه باریک سربالایی شد و از نزدیک محوطه ی کلیسا گذشت و به جاده ی عریضی به پایان رسید. افسران که دیگر از طی مسیر سربالایی خسته شده بودند همانجا نشستند و سیگاری روشن کردند. در آن سوی رودخانه آتش کم سویی به چشم می خورد و آنها که ظاهراً در این لحظه کار بهتری نداشتند در گیر این بحث شدند که آیا آن آتش اردوگاه چند رهگذر است یا نور پنجره ی یک خانه یا چیزی دیگر . . . ریابوویچ نیز چشمان خود را به آن آتش دوخته بود و به نظرش می رسید که آن آتش به او لبخند و چشمک می زند و انگار که چیزی از ماجرای آن بوسه می داند.

هنگامی که ریابوویچ به محل اقامت خود رسید به سرعت لباس های خود را عوض کرد و به رختخواب رفت. لوبیتکو و ستوان مرزلیاکوف ـ مردی آرام و کم حرف و کسی که در میان آشنایان خود به عنوان افسری بسیار فرهیخته معروف بود و هر وقت می توانست نشریه ی « پیام اروپا » را می خواند که همه جا آن را به خود همراه داشت ـ در همان اقامتگاه ریابوویچ سکونت داشتند. لوبیتکو لباس هایش را درآورد. برای مدتی طول اتاق را بالا و پائین قدم زد و از ظاهرش چنین برمی آمد که هنوز هم به حد رضایت نرسیده است و بالاخره گماشته ی خود را پی آبجو فرستاد. مرزلیاکوف به رختخواب خود رفت، در کنار بالش خود شمعی را قرار داد و مشغول خواند « پیام اروپا » شد.

ریابوویچ در حالی که به سقف پر از دوده خیره شده بود با خود می اندیشید « آن زن چه کسی می توانست باشد؟ ».

هنوز هم حالت به ظاهر تدهین شده ی گردنش را حس می کرد و آن خنکی نزدیک لبش که شبیه به تاثیر قطره های نعنا بر روی پوست بود را هنوز هم احساس می کرد. شانه ها و دستان دختر جوان در لباس یاسی رنگ، پیشانی و چشمان پر از صداقت دختر موبور در لباس سیاه، اندام ها، لباس ها و سنجاق سنیه ها، همگی در میان تخیلات او شناور بودند. او تلاش می کرد که توجه خود را بر این تصاویر ثابت نگه دارد، اما آنها به رقص درآمده، تکه تکه شده و به خاموشی می گرائیدند. هنگامی که بالاخره این تصاویر کاملاً از زمینه ی وسیع تیره رنگی که هر انسانی وقتی چشمان خود را ببندد آنها را در برابر خود می بیند محو شدند او آغاز به شنیدن صدای قدم های شتابزده، خش خش دامن زنانه، صدای بوسه کرد و یک شادی بی دلیل و بسیار شدید تمامی وجود او را به تسخیر خود درآورد  . . . و او که خود را به طور کامل به دست این لذت سپرده بود شنید که گماشته باز گشته و به اطلاع می رساند که نتوانسته است آبجو پیدا کند.  لوبیتکو شدیداً برآشفت و دوباره طول اتاق را به قدم زدن پرداخت.

سپس در حالی که ابتدا در برابر ریابوویچ و سپس مرزلیاکوف توقفی کرد چنین گفت: « آیا او را نباید یک احمق نامید؟ چقدر یک انسان باید احمق و خل باشد که نتواند آبجویی دست و پا کند؟ آه. آیا او یک آدم رذل نیست؟ ».

مرزلیاکوف که چشمانش را از « پیام اروپا » برنمی داشت گفت: « این طبیعی است که نمی تواند اینجا آبجویی پیدا کند ».

لوبیتکو همانگونه با هیجان ادامه داد: « عجب! شما این گونه فکر می کنید؟ خداوند مرا ببخشد اگر مرا در ماه رها کنند و نتوانم در آنجا برایتان آبجو و خانم پیدا کنم! همین حالا می روم و گیر می آورم . . . اگر دست خالی برگشتم مرا از این به بعد یک شیاد بنامید ».

او زمان زیادی را صرف لباس پوشیدن و به با پا کردن چکمه های بزرگش کرد. سپس بدون گفتن کلمه ای، سیگاری روشن کرد و آن را تا به آخر دود کرد و رفت. در حالی که در سرسرا توقف کوتاهی کرد زیر لب چنین گفت: « رابک، گرابک، لابک. تنها بیرون رفتن کسل کننده است. لعنت بر همه شان! ریابوویچ، آیا حال و حوصله ی قدم زدن دارید؟ هان؟».

او در حالی که جوابی دریافت نکرده بود برگشت، به آهستگی لباس هایش را درآورد و به رختخواب خود رفت. مرزلیاکوف آهی کشید، « پیام اروپا » را کناری گذارد و شمع را خاموش کرد.

لوبیتکو در حالی که در تاریکی سیگاری را روشن کرده بود به آهستگی گفت: « همین دیگه ».

ریابووبچ سرش را به زیر پتو کرد، خود را کاملاً مانند گلوله ای جمع نمود و سعی به جمع و جور کردن تصاویر متحرک و شناور در ذهنش و سپس ترکیب آنها با همدیگر به یک تصویر کلی کرد، اما در تلاش خود ناکام ماند و طولی نکشید که به خواب رفت و آخرین اندیشه اش این بود که کسی او را نوازش کرده و خوشحال نموده بود، و این که اتفاقی استثنایی، ابلهانه اما شادی بخش و دلپذیر قدم به زندگی خصوصی او گذارده بود. این افکار حتی در خواب هم او را رها نکردند.

هنگامی که از خوب بیدار شد دیگر از آن احساسات تدهین گردنش و خنکی نعنا بر روی لبانش چیزی نمانده بود. اما احساسی از شادی درست مانند روز گذشته در سینه اش موج می زد. با شور و شوق به چهارچوب پنجره ها که در اثر نور خورشید صبح گاهی مانند طلا می درخشیدند می نگریست و به جنب و جوش رهگذران گوش می داد که بعضی از آنها با صدای بلند درست در پشت پنجره ی آنها صحبت می کردند. لبدتسکی فرمانده ی توپخانه ی ریابوویچ که تازه به گروه پیوسته بود طبق معمول با بلندترین صدایی که    می توانست با گروهبان خود صحبت می کرد.

فرمانده با فریاد چنین گفت: « دیگر چه خبر؟ ».

« خدمت جنابعالی عرض می شود که روز گذشته به هنگام کوبیدن نعل اسب ها یک میخ به سم « کبوتر » فرو رفت. دام پزشک بر روی آن گل و سرکه مالید و فعلاً جایش را از بقیه جدا کرده اند.  همچنین قربان عرض می شود که آرتمیف دیروز مست کرده بود و ستوان دستور داد او را درون یک عراده ی خالی از توپ قرار دهند ».

گروهبان گزارش داد که کارپوف بندهای تازه برای شیپورها و حلقه های چادر ها را فراموش کرده و افسرها شب گذشته را در منزل یک ژنرال میهمان بوده اند. در میان سخنان او چهره ی لبدتسکی با ریشی قرمز از پشت پنجره ظاهر شد. او چشمان نزدیک بینش را جمع کرد و به چهره ی خواب آلود افسران نگریست و به آنها صبح بخیر گفت.

او پرسید: « آیا همه چیز مرتب است؟ ».

لوبیتکو در حالی که خمیازه می کشید پاسخ داد: « گردن یکی از اسب ها در اثر زهبند جدید زخم برداشته ».

فرمانده آهی کشید. برای لحظه ای به فکر فرو رفت و سپس با صدای بلند چنین گفت: « در این فکرم که سری به آلکساندرا یوگرافوونا بزنم. باید او را ببینم. خب، خدا حافظ. طرف های غروب به شما می رسم ».         

یک ربع ساعت بعد تیپ نظامی به راه خود ادامه داد. هنگامی که آنها از جلوی انبارهای اربابی می گذشتند ریابوویچ نگاهی به سمت راست و به خانه ای که در آنجا واقع شده بود انداخت. کرکره ی تمامی پنجره ها بسته بودند. ظاهراً اهل خانه هنوز هم در خواب بود. فردی که روز قبل ریابوویچ را بوسیده بود هم خوابیده بود. ریابوویچ سعی کرد که او را در حالت خوابیده مجسم کند. پنجره های کاملاً باز اتاق خواب، شاخه های سرسبزی که دزدکی درون اتاق را دید می زدند، تروتازگی صبح، رایحه ی سپیدارها، گلهای یاس و گلهای رز، تختخواب، یک صندلی و بر روی آن دامنی که شب گذشته خش و خش می کرد، دم پایی های ظریف، ساعتی کوچک بر روی میز ـ همه ی این ها را او به روشنی و وضوح برای خود ترسیم می کرد، اما خطوط چهره، لبخند شیرین و خواب آلود، دقیقاً همان چیزهایی که تعین کننده و مهم بودند، درست به مانند جیوه از لابلای انگشتان دست، از میان تخیلات او می گریختند.

وقتی نیم مایل جلوتر رفتند، او برگشت و به عقب خود نگاهی انداخت. کلیسای زرد رنگ، خانه ی اشرافی و رودخانه همگی انباشته از نور خورشیده شده بودند. در سطح آب رودخانه با آن ساحلی که به رنگ سبز روشن بود آبی باشکوه آسمان انعکاس یافته بود و اینجا و آنجا تلالوهای نقره ای بر سطح آن همچون جزیره هایی از نقره می درخشیدند. همه ی این ها چقدر به نظر ریابوویچ زیبا می آمد. او برای آخرین بار به دهکده ی Myestetchki  نگاهی انداخت و انگار که می خواست از چیزی که برایش بسیار نزدیک و عزیز بود جدا شود در درونش احساس بسیار اندوهگینی موج می زد.

و درست در برابر او بر روی جاده چیزی جز تصاویر از مدت ها قبل آشنا اما ملال آور دیده نمی شد: در دو طرف جاده مزارع سرسبز چاودار و گندم سیاه به چشم می خورد که در میانشان کلاغ های سیاه این طرف و آن طرف می جهیدند. اگر کسی به جلو می نگریست گرد و خاک را می دید و کله های مردان نظامی را. اگر به عقب نگاهی می انداخت باز همان گرد و خاک و همان چهره ها را می دید . . . جلوتر از بقیه ی نیروها چهار مرد با شمشیر حرکت می کردند. این ها همان پیش قراولان بودند و در پشت سر آنها گروه کر یا خوانندگان و بعد از آنها شیپورنوازان در حال حرکت بر روی اسب های خود دیده می شدند. پیش قراولان و گروه خوانندگان مانند کسانی که در مراسم تشییع جنازه مشعل ها را حمل می کنند پیوسته فراموش می کنند که فاصله ی لازم را با بقیه ی گروه حفظ کنند و بیش از حد جلوتر از بقیه می روند . . . ریابوویچ همراه اولین توپ از آتشبار پنجم بود. او می توانست تمامی چهار آتشبار دیگر را ببیند که در جلوی او حرکت می کردند. برای فردی غیر نظامی این صف طولانی و یکنواخت از یک تیپ نظامی در حال حرکت ممکن است نوعی آشفتگی پیچیده و غیر قابل فهم را تداعی کند. چنین شخصی نمی تواند درک کند که چرا باید به دور یک توپ تعداد زیادی نیرو تجمع داشته باشند و چرا آنها با تعداد زیادی اسب در چنین شبکه ی عجیبی از زین و یراق ها کشیده می شوند، گویی که آنها حقیقتاً بسیار سنگین و ترسناک هستند. اما برای ریابوویچ همه ی این ها بیش از اندازه قابل درک بودند و از این رو بی اهمیت. او از مدت ها پیش می دانست که چرا در جلوی هر آتشبار و در کنار افسر مربوطه یک سرجوخه ی توپخانه ی شجاع و قابل اعتماد حرکت می کند و چرا به او توپچی می گفتند. بلافاصله در پشت سر این توپچی سوارکاران اولین واحد و سپس واحد میانی را می شد تشخیص داد. ریابوویچ می دانست که اسب هایی که آنها در سمت چپ بر رویشان سوار بودند را اصطلاحاً اسب سواری و سمت راستی ها را اسب کمکی می خواندند ـ آنچه دانستنش برای او بسیار کسالت آور بود. در پشت سر سوارکاران دو اسب مال بند حرکت می کرد. بر روی یکی از آنها سوارکاری نشسته بود که گرد و غبار روز گذشته همچنان بر روی پشتش دیده می شد و بر پای راستش تکه چوب بدترکیب و مضحکی چسبیده بود. ریابوویچ منظور از این تکه چوب را می دانست و به نظرش نمی آمد که چیز مسخره ای باشد. تمامی سوارکاران شلاق های کوتاه خود را بی اراده در هوا به اهتزاز درآورده بودند و هر از گاهی بر سر اسب های خود فریاد می زدند. خود توپ چیز زیبایی نبود. در قسمت جلوی آن کیسه هایی پر از یولاف قرار داشت که با کرباس پوشانده شده بودند و به همه جای بدنه ی خود توپ کتری ها، کوله پشتی و کیسه های سربازان آویزان بود و ظاهری از یک حیوان کوچک و مظلوم به آن می داد که به دلایل نامعلومی گرداگردش را انسان ها و اسب ها گرفته بودند. در کنار توپ و در طرف پشت به باد آن شش مرد پیاده به جلو گام بر می داشتند و این ها همان سربازان توپخانه بودند که دست هایشان را در حرکتی منظم جلو و عقب می بردند. پس از توپ ها دوباره تعداد بیشتری توپچی، سوارکار، اسب های مال بند و پشت آنها یک توپ دیگر همان قدر زشت و پیش پا افتاده مانند قبلی دیده می شد. پس از توپ دوم یک توپ سوم و یک چهارم همین طور ادامه        می یافت. در کنار چهارمی یک افسر بود و الاآخر. در تمام تیپ شش آتشبار وجود داشت و در هر آتشبار چهار توپ. طول صف آنها به نیم مایل می رسید و در انتهای آن زنجیره ای از واگن های باری بود که در کنار آنها موجودی بسیار جالب توجه با حالتی فکورانه، گوش های دراز و کله ی آویزان به جلو گام برمی داشت. این الاغی بود به نام ماگار که یکی از افسران آن را با خودش از ترکیه همراه آورده بود.

ریابوویچ با بی تفاوتی به جلو و پشت سر خود نگاه می کرد، به پس گردن ها و به چهره ها. اگر وقت دیگری بود او در چنین لحظه ای مشغول چرت زدن بود، اما اکنون غرق در افکار دلپذیر جدید خود شده بود. ابتدا هنگامی که تیپ تازه به راه خود ادامه داده بود سعی کرد تا خود را متقاعد سازد که این حادثه ی بوسه فقط می توانست به عنوان ماجرایی جالب توجه و اسرار آمیز و کوچک تلقی شود و این که در واقع موضوعی بی اهمیت بود و فکر کردن به طور جدی به آن حداقل عملی احمقانه به حساب می آمد. اما طولی نکشید که افکار منطقی را به کناری نهاد و خود را به دست رویاهایش سپرد . . . و در خیالاتش خود را در اتاق پذیرایی فون رابک می دید، در کنار دختری شبیه به خانم جوان در لباس یاسی رنگ و دختر موبور در لباس سیاه. چند لحظه بعد چشمانش را بست و خود را با دختر دیگر و کاملاً غریبه ای به تصور درآورد که خطوط چهره اش بسیار نامشخص بود. او در تخیلاتش با آن دختر سخن می گفت، او را نوازش می کرد، به شانه های او تکیه می زد. بعد در خیالاتش جنگ را دید و جدایی را و سپس بازگشت به خانه و ملاقات مجدد، شام خوردن با همسر و فرزندانش . . .

هر بار که مسیر گروه سرازیر می شد این فرمان به گوش می رسید « احتیاط!   احتیاط! ».

ریابوویچ نیز فریاد می کشید « احتیاط! احتیاط! » و بیم آن داشت که آن فریاد رویای شیرین او را به هم زند و او را به واقعیت باز گرداند . . .

هنگامی که آنها از کنار چندین ملک اربابی می گذشتند ریابوویچ به باغی که در آن سوی پرچین ها قرار داشت نگاهی انداخت. خیابانی طولانی و کاملاً مستقیم مانند یک خطکش که رویش با شن زرد فرش شده بود و در دو طرف آن درختان غان جوان کاشته شده بود . . . ریابوویچ که خود را دوباره تسلیم رویاهایش کرده بود پاهای کوچک زنانه ای را در ذهن خود می دید که بر روی شن های زرد به زیبایی قدم بر می داشتند و او اکنون به طور غیرمنتظره در تخیلاتش تصویر روشنی از دختری به دست آورد که او را بوسیده بود و توانسته بود شب گذشته سر میز شام او را در ذهنش مجسم کند. این تصویر در ذهن او باقی ماند و دوباره او را ترک نکرد.

در حوالی ظهر در انتهای قطار واگن ها فریادی به گوش رسید: « توجه! افسرها! نگاه به چپ! ».

ژنرال تیپ در درشکه ای که با دو اسب سفید کشیده می شد از کنار آنها عبور کرد. او در کنار آتشبار دوم توقف کرد و با صدای بلند سخنی گفت که کسی چیزی از آن نفهمید. چندین افسر که ریابوویچ هم میان آنها بود سوار بر اسب و چهار نعل به آن طرف تاخت زدند.

ژنرال در حالی که پلک های سرخ رنگش باز و بسته می شدند گفت: « اوضاع از چه قرار است؟ هان؟ بیماری هم وجود دارد؟ ».

و پس از آن که او پاسخ خود را دریافت کرد این ژنرال کوچک اندام و لاغر در حالی که چیزی را در دهان خود می جوید پس از لحظه ای تامل رو به یکی از افسران کرد و گفت: « یکی از عرابه ران های شما از توپ سوم حفاظ پاها را بر داشته و به جلوی توپ آویزان کرده. این پست فطرت را توبیخ کنید ». 

او چشمان خود را متوجه ریابوویچ کرد و به سخن گفتن ادامه داد: « به نظر می رسد که تسمه های جلویی شما بلند تر از معمول است ».

ژنرال پس از چندین اشاره ی کسل کننده ی دیگر، نگاهی به لوبیتکو انداخت و با خنده چنین گفت: « و شما ستوان لوبیتکو، امروز بسیار افسرده به نظر می رسید. آیا دلتنگ مادام لوپوچووا هستید؟ آقایان ایشان دلش برای مادام لوپوچووا تنگ شده است ».

خانمی که از او صحبت می شد فردی بسیار درشت هیکل و بلند قد بود که از مرز چهل گذشته بود. ژنرال که گرایش خاصی به خانم های قوی هیکل داشت و برایش هم سن و سال او تفاوتی نمی کرد به افسران خود نیز از این جهت مظنون بود. افسرها نیز به نشانه ی احترام خندیدند. ژنرال که اکنون از گفتن نکته ای بسیار بامزه و گزنده خوشحال به نظر می رسید با صدای بلند خندید، به پشت درشکه چی خود ضربه ی آرامی زد و ادای احترام کرد. درشکه به حرکت درآمد.

ریابوویچ در حالی که به توده ی گرد و غباری که در پشت سر درشکه ی ژنرال به هوا بلند شده بود می نگریست به خود گفت: « همه ی آنچه من اکنون در رویاهای خود می بینم و تحقق آنها به نظرم غیر ممکن می آید در واقع چیز های خارق العاده و عجیبی نیستند. همه ی آنها خیلی هم معمولی هستند و هرکس آنها را تجربه می کند . . . مثلاً همین ژنرال خودمان به وقتش یک ماجرای عاشقانه داشت. اکنون ازدواج کرده و چندین بچه دارد. کاپیتان واتر هم متاهل است و دلبند خود را دارد، آنهم با وجودی که پس گردن او بسیار قرمز و زشت است و اندامش افتضاح . . . سولاینانوف ظاهری بیش از اندازه ناهنجار و غیرعادی دارد اما او هم ماجرای عاشقانه ی خود را داشت که بالاخره به ازدواج منتهی شد . . . من درست مثل بقیه هستم و بالاخره دیر یا زود مانند دیگران همان تجربه را از سر خواهم گذراند . . .  

و این اندیشه که او یک انسان معمولی بود و زندگی اش نیز عادی، او را خوشحال کرد و به او دل و جرئت بخشید. او همسر آینده و سعادت خود را به همان نحوی که بیشتر می پسندید در ذهن خود به تصویرمی کشید و در این کار هیچ حد و مانعی برای تخیلات خود در نظر نمی گرفت.

هنگامی که گروه به محل توقف خود برای سپری کردن شب رسید و افسران در چادرهای خود به استراحت پرداختند، ریابوویچ، مرزلیاکوف و لوبیتکو به دور یک جعبه نشسته و شروع به شام خوردن نمودند. مرزلیاکوف در خوردن عجله به خرج نمی داد و در حالی که لقمه های خود را سنجیده و حسابی می جوید مشغول خواندن « پیام اروپا » گردید که آن را بر روی زانوان خود قرار داده بود. لوبیتکو یکریز صحبت می کرد و اجازه ی خالی ماندن به لیوان آبجویش را نمی داد و ریابوویچ که سرش از رویابافی های تمام روز منگ شده بود سخنی نمی گفت و فقط آبجوی خود را می نوشید. او پس از خالی کردن سه لیوان کمی مست شد، احساس ضعف به او دست داد و آرزوی مقاومت ناپذیری برای در میان گذاردن احساساتی که به تازگی در او بیدار شده بود او را فراگرفت.

ریابوویچ در حالی که تلاش می کرد لحن بی تفاوت و طنزآلودی به کلام خود دهد به سخن گفتن آغاز نمود: « وقتی میهمان رابک ها بودیم اتفاق عجیبی برای من افتاد. می دانید که من به اتاق بیلیارد رفتم ».

او آغاز به توصیف بسیار دقیق ماجرای بوسه کرد و لحظه ای بعد دوباره ساکت شد . . .  درمدت زمان کوتاهی او همه چیز را تعریف کرد و درک این نکته که برای گفتن تمامی آنها تا این اندازه به زمان اندکی نیاز بود او را شگفت زده نمود. قبلاً تصور می کرد که می تواند تعریف داستان بوسه را تا صبح روز بعد طول بدهد. لوبیتکو که دروغگوی بزرگی بود و در نتیجه به سخنان دیگران اعتمادی نداشت پس از گوش دادن به ماجرای بوسه با تردید به ریابوویچ نگاهی انداخت و خندید. مرزلیاکوف ابروهایش را در هم کشید و بدون آن که نگاه خود را از « پیام اروپا » برگرداند با تعجب گفت: « چه اتفاق عجیبی! . . . حلقه کردن دستان خود به دور گردن مردی و آنهم بدون مخاطب قرار دادن او . . . آن زن باید یک رواند نژند هیستریک باشد ».

ریابوویچ با نظر موافق گفت: « بله همین طور است ».

لوبیتکو که حالت وحشت زده ای گرفته بود گفت: « یک بار برای من هم ماجرایی شبیه به همین روی داد. سال گذشته من به کوونو (Kovno) رفته بودم . . . من یک بلیط درجه دو داشتم. قطار مملو از مسافر بود و خوابیدن در آن شرایط کاری غیر ممکن. من به نگهبان نیم روبل دادم. او چمدان مرا برداشت و مرا به یک کوپه ی دیگر برد . . . در آنجا من دراز کشیدم و پتویی روی خود انداختم. هوا تاریک بود. تصورش را بکنید . . . ناگهان احساس کردم کسی شانه ی مرا لمس می کند و تنفس شخصی را در برابر صورت خود حس کردم. من دست خود را حرکت دادم و به آرنج شخص دیگری برخورد کردم . . . در این لحظه چشمان خود را گشودم و تصورش را بکنید یک زن را روبروی خود دیدم. چشمان سیاه، لبانی سرخ چون ماهی آزاد تازه، در حالی که از حفره های بینی اش با شور و حرارت تمام نفس می کشید. سینه هایی مانند بالشتک . . . »

مرزلیاکوف میان کلام او پرید: « اما ببخشید، موضوع سینه ها قبول، اما اگر هوا تاریک بود چگونه توانستید سرخی لبان او را تشخیص دهید؟ ».

لوبیتکو در حالی که خودش را جابجا می کرد بی ذوقی مرزلیاکوف را به تمسخر گرفت. چهره ی ریابوویچ در هم رفت. از جعبه ای که به جای میز استفاده می کردند فاصله گرفت و به رختخواب خود رفت و با خودش عهد کرد که پس از آن دیگر راز دلش را با کسی در میان نگذارد.

زندگی در اردوگاه دوباره آغاز گشت . . . روزها سپری شدند و هرکدام درست مانند قبلی. در تمامی آن روزها ریابوویچ به نحوی رفتار، احساس و اندیشه می کرد که گویی عاشق شده است. هر روز صبح زود که گماشته برایش آب می آورد تا به شستشوی معمول بپردازد و سرش را با آب سرد می شست احساس می کرد که در زندگی او چیز گرم و مطبوع و شادی آوری هم وجود دارد.

سرشب ها، وقتی همقطاران سر صحبت را در باره ی عشق و زنها باز می کردند او فقط گوش می داد و حالت سربازی را می گرفت که در باره ی توصیف جنگی که خود او هم در آن شرکت داشته مطالبی می شنود. و دیرهنگام در شب، وقتی افسران در حالی که لوبیتکو پیشاپیش آنها حرکت می کرد برای خوش گذرانی به گردش دون ژوانی به « اطراف » می رفتند و ریابوویچ هم در این گشت و گذارها شرکت می جست او همیشه غمگین بود و شدیداً احساس گناه می کرد و در درونش از یار خود طلب بخشش می نمود . . . در ساعت های بیکاری یا در شب هایی که خواب به چشمانش نمی آمد و هنگامی که به دوران کودکی باز     می گشت و به پدر و مادر و کلاً به آنچه بوی نزدیکی و خودمانی می داد می اندیشید بدون استثنا به یاد دهکده ی Myestetchki ، به  آن اسب عجیب، به فون رابک و همسرش که شبیه به ملکه اویگنی بود، به اتاق تاریک و به یاد شیار آن در می افتاد . . .

در 31 آگوست او از اردوگاه بیواک بازگشت، البته نه با تمامی تیپ بلکه فقط با دو آتشبار از آن. در تمامی طول راه او همچنان به رویابافی خود ادامه داد و هیجان زده بود، گویی که به موطن اصلی خود باز می گشت. او اشتیاق زیادی به دیدن آن اسب عجیب، کلیسا، خانواده ی دوروی رابک و آن اتاق تاریک داشت. آن « صدای درونی » که غالباً عشاق را فریب می دهد، نجوا کنان به او می گفت که او نیز بالاخره معشوق خود را خواهد دید . . . و این پرسش او را غذاب می داد که دیدار آنها چگونه خواهد بود و با او از چه می بایست سخن گوید؟ آیا آن خانم بوسه را فراموش نکرده بود؟ او با خود می اندیشید که حتی در بدترین حالت یعنی اگر موفق به دیدار آن خانم نمی گردید، گذشتن از آن اتاق تاریک و به خاطر آوردن آن ماجرا به تنهایی می توانست برای او مایه ی دلخوشی باشد . . .

حوالی شب از دور دست و در سطح افق کلیسای آشنا و انبارهای اربابی سفید آشکار شدند. قلب ریابوویچ به تپش افتاد . . . او به هیچ وجه متوجه افسری که در کنارش و بر روی اسب خود او را مخاطب قرار داده بود نشد. او همه چیز را فراموش کرده بود و بی صبرانه و با اشتیاق تمام به رودخانه که در دوردست می درخشید، به پشت بام آن خانه، به لانه ی بزرگی که کبوترها در نور خورشیدی که در حال غروب کردن بود در اطراف آن گردش می کردند می نگریست.

وقتی بالاخره به کلیسا رسیدند و به دستورات مربوط به اتراق شبانه گوش می دادند، ریابوویچ هر لحظه انتظار داشت که سروکله ی اسب سواری از پشت محوطه ی کلیسا پیدا شود و افسران را به صرف چای دعوت کند، اما دستورات اسکان شب به پایان رسید، افسران هر کدام از اسب های خود پیاده شده و به دهکده رفتند و از آن مرد سوار بر اسب خبری نشد.

ریابوویچ در حالی که به کلبه ی روستایی وارد می شد با خود اندیشید: « همین حالا فون رابک از زارعین خود خواهد شنید که ما برگشته ایم و کسی را به دنبال ما خواهد فرستاد ». او نمی توانست درک کند که چرا همقطارانش شمع روشن کرده و چرا گماشته ها با شتاب سماورها را روشن کرده بودند . . .

نگرانی و تردیدی دردآور جسم و جان او را فرا گرفت. او دراز کشید، سپس بلند شد و از پنجره بیرون را نگاه کرد تا ببیند آیا پیک در راه است یا نه. اما هیچ نشانه ای از او به چشم نمی خورد.

او دوباره دراز کشید، اما نیم ساعت بعد از جای خود بلند شد و در حالی که نمی توانست نگرانی و اضطراب خود را مهار کند به خیابان رفت و به طرف کلیسا قدم برداشت. هوا تاریک شده بود و در میدان جلوی کلیسا کسی نبود . . . سه سرباز در کنار هم در نقطه ای که جاده سرازیری می شد ایستاده بودند و چیزی نمی گفتند. وقتی ریابوویچ را دیدند بلافاصله به حالت خبردار ایستاده و به او ادای احترام کردند. او نیز سلام آنها را پاسخ داد و آغاز به قدم گذاردن در آن راه آشنا نمود.

در آن سوی ساحل رودخانه سرتاسر آسمان به رنگ قرمز آتشین درآمده بود. ماه درحال بالاآمدن بود، دو زن روستایی با یکدیگر به بلندی سخن می گفتند و در حال چیدن کلم پیچ از باغچه ی خود بودند. در پشت آن باغچه در تاریکی شب چند کلبه ی روستایی دیده می شد . . . در این سوی ساحل اکنون همه چیز درست همان گونه بود که در ماه می بود: راه باریک روستایی، بوته ها، شاخه های بید که از بالا بر روی رودخانه آویزان بودند . . . اما دیگر از صدای آن بلبل شجاع اثری نبود و همینطور از رایحه ی برگ سپیدارها و علف های تازه.

ریابوویچ وقتی به آن باغ رسید به دروازه ی آن نگریست. باغ تاریک و خاموش بود . . . او نمی توانست چیزی ببیند مگر تنه های سفید رنگ نزدیک ترین درختان غان را و کمی هم از راه باریکی که به خانه ی اربابی منتهی می شد. همه ی چیزهای دیگر در تاریکی مبهمی در هم ترکیب می شدند. ریابوویچ با اشتیاق تمام به اطراف خود کاوش کنان نگاه می کرد و گوش می داد. اما پس از آن که ربع ساعت را به انتظار گذراند بدون شنیدن صدایی یا دیدن کورسویی به آهستگی بازگشت . . .

او به سوی پائین و به طرف رودخانه رفت. در مقابل او کابین حمام ژنرال و حوله های سفید او که بر روی نرده ی پل کوچک آویزان بودند در انعکاس ضعیفی از نور غروب می درخشیدند . . . او به سوی پل رفت، کمی ایستاد و کاملاً بدون دلیل یکی از حوله ها را لمس کرد. حوله زبر و خنک بود. او به سمت پائین و به آب نگریست . . . رودخانه به سرعت در جریان بود و از کنار پایه های کابین حمام ژنرال صدای غل غل آن به دشواری قابل شنیدن بود. تصویر ماه سرخ رنگ در طرف ساحل غربی رودخانه می درخشید و در سطح آب امواج کوچکی آن تصاویر را می لرزاند، کش و قوس می داد، به تکه های کوچک تر و جدا از هم تقسیم می کرد و به نظر می رسید که آنها را با خود می برد.

ریابوویچ که به جریان آب رودخانه می نگریست با خود اندیشید: « چقدر احمقانه است، چقدر همه چیز احمقانه است، چقدر همه چیز نابخردانه است! ».

اکنون که دیگر او چشم انتظار چیزی نبود ماجرای بوسه، ناشکیبایی اش، امید مبهم او و سرخوردگی اش همگی خود را در نوری روشن آشکار کردند. دیگر به نظر او عجیب نمی آمد که پیک ژنرال را ندیده بود و این که او هرگز آن دختری را که او را به اشتباه به جای فردی دیگر بوسیده نخواهد دید، بلکه اگر او را می دید در واقع برایش عجیب بود . . .

آب رودخانه همچون همیشه در جریان بود، اما چه اهمیتی داشت که از کجا سرچشمه گرفته یا به کجا منتهی می شد. در ماه می آب آن رودخانه ی کوچکتر به رودخانه ای بزرگتر ریخته بود و از آنجا به دریا رسیده بود. بعد به صورت قطره های بخار به آسمان رفته، به باران تبدیل شده و شاید دقیقاً همان آب بود که اکنون دوباره در برابر چشمان ریابویچ در جریان بود . . . اما برای چه؟ چرا؟       

و تمام جهان، تمام زندگی اکنون به نظر ریابوویچ می رسید که نابخردانه و بی هدف است . . . او در حالی که چشمان خود را از آب رودخانه به سوی آسمان متوجه ساخت دوباره به خاطر آورد که چگونه سرنوشت در شخصیت یک زن ناشناس از روی اتفاق محض باعث خوشحالی او شده بود. او رویا و تصورات تابستانی اش را به خاطر آورد و به نظرش رسید که زندگی او به طرز عجیبی ناچیز، فقر زده و بی فروغ بوده است . . .

هنگامی که به کلبه ی خود بازگشت هیچ کدام از همقطارانش در آنجا نبودند. گماشته او را در جریان گذاشت و گفت که همه ی آنها به منزل ژنرال فون رابک رفته اند. او پیک اسب سواری را فرستاده و همه را دعوت کرده بود . . .

برای لحظه ای در قلب ریابوویچ جرقه ای از شادی روشن شد، اما او بلافاصله آن را خاموش کرد، به رختخواب خود رفت، و در خشمی که از سرنوشت خود داشت و گویی که می خواست لج آن را در بیاورد به خانه ی ژنرال نرفت.