جان پی. آ. یوانیدیس
برگردان علی محمد طباطبایی
تا به امروز انجام کشفیات جدید اغلب به عنوان هدف اصلی علم پزشکی تلقی می شدند، اما اکنون کشف یک مورد جدید به کار ساده ای تبدیل شده است. هرکس با کمی امکانات مالی و تعداد اندکی نمونه ی زیست شناختی در یک یخچال می تواند به هزاران کشف ادعایی برسد.
در واقع تعداد پرسش های تحقیقاتی که می توانیم مطرح سازیم به صورت تصاعدی در حال افزایش است. به کمک تجهیزات پزشکی به اندازه ی ناخن شصت دست می توان میلیون ها عامل زیست شناختی متفاوت را در یک فرد و با مقدار اندکی خون اندازه گیری کرد و درجا می توان میلیون ها پرسش تحقیقاتی را مطرح ساخت. اما ده ها هزار از این عوامل زیست شناختی حتی با آزمون هایی که با روش آماری کاملاً درست و اصولی به انجام رسیده اند، صرفاً از روی اتفاق ممکن است به نظر مهم و معنی دار بیایند. واقعیت این است که فقط تعداد اندکی از آنها چنین خاصیتی دارند و اکثریت عظیم این ادعاهای تحقیقاتی اولیه، نتایج تحقیقاتی بی پایه و اساسی به محقق تحویل می دهند.
بنابراین امروزه مسئله ی اصلی تایید « کشفیات » به کمک بازسازی و قرار دادن آنها در شرایط متفاوت است. چندین تیم تحقیقاتی جدا از هم باید به این نتیجه برسند که آنها با استفاده از قواعد کلی کراراً « به درستی کار می کنند ». علاوه بر آن، تمامی تیم های تحقیقاتی باید در این نکته با هم به توافق برسند که فقط و فقط داده هایی را که از بقیه چشمگیر تر هستند و محقق را بیشتر تحت تاثیر قرار می دهند گزینش نکرده و برای ثبت گزارش نکنند. چنانچه گزارش علمی گزینش شده باشد، ما در نهایت به فهرست طولانی از کشفیات تیم های تحقیقاتی می رسیم که کاملاً اشتباه هستند و در میان این انبوه عظیم از ضایعات غیر قابل تکرار فقط تعداد اندکی نتایج واقعاً صحیح قرار دارد.
در حقیقت داده های تجربی حکایت از آن دارند که پیوسته در معرض چنین مخاطراتی قرار دارند. در مقاله ای در نشریه ی انجمن پزشکی آمریکا که در جولای 2005 منتشر گردید، من نشان دادم که ابطال یافته های تحقیقاتی موضوعی بسیار متداول است، حتی در مورد معتبر ترین یافته های علمی. من 45 یافته ی جدید تحقیقات بالینی را مورد بررسی قرار دادم که در جهان علمی بیشترین تایید و شناسایی را کسب کرده بودند. علت انتخاب آنها این بود که طی 15 سال گذشته سایر محققین در تحقیقات خود بارها به آنها استناد می کردند.
در سال های اول پس از انتشار مقالات علمی، حتی در مطمئن ترین موضوع تحقیقات ـ برای مثال آزمون های آماری بالینی ـ به اثبات رسیده است که یکی از هر چهار نتیجه ی به دست آمده یا اشتباه بوده و یا به طور بالقوه مورد مبالغه قرار گرفته است. در علم بیماری های واگیر دار یا امپیدمولوژی (برای مثال مطالعاتی در باره ی نقش ویتامین ها، رژیم های غذایی یا هورمون ها در سلامتی انسان) چهار پنجم از معتبرترین یافته ها به سرعت بی اساس خوانده شدند. در تحقیقات ملکولی نرخ ابطال ها گاهی از 99 درصد هم فراتر می رفت، که علت آن فقدان آزمون های تکراری قابل ملاحظه بود.
اما این واقعیت ها نباید ما را هراسان سازد. باید پیوسته این احتمال را داد که اشتباه بودن بیشتر یافته های تحقیقاتی به سرعت به اثبات رسیده و مورد ابطال واقع شوند. در واقع این بخشی است از این واقعیت که پیشرفت ها در علم به طور کلی چگونه روی می دهند و در هر حال باید خود را با این وضعیت تطبیق دهیم. به جای آن که شواهد علمی را به عنوان عقیده ی جزمی به تصور درآوریم، باید آنها را به عنوان اطلاعات موقتی فرض گیریم که باید درجه ی میعنی از قابلیت اعتماد به آنها نسبت داده شود.
در این ادعا که اعتبار اطلاعات علمی منتشره 10 درصد یا حتی 1 درصد است هیچ نکته ی اشتباه وجود ندارد. گاهی این ها بهترین شواهدی هستند که ما در اختیار داریم. اما ما باید به درک این نکته عادت کنیم که بعضی از یافته های تحقیقاتی دارای اعتبار علمی بسیار اندکی هستند، در حالی که یافته های دیگر احتمال دارد که بتوانند از آزمون زمان سربلند بیرون آیند. شاید خود محققین قادر باشند که در بی طرفی کامل این سطوح از اعتبار را به کارهای تحقیقاتی خودشان نسبت دهند، البته چنانچه با جزئیات کامل توضیح دهند که دست به انجام چه کاری زده و این که چگونه آن ها را به انجام رسانده اند.
علم یک جستجوی اصیل است، اما به سادگی نمی توان به پیشرفت های واقعی در تحقیقات علمی رسید. لازمه ی آن مقدار زیادی فرصت، تلاش های دائمی و پیگیر، صداقت و درستی سازش ناپذیر، سرمایه گذاری های متناسب و حمایت های مادی است و همچنین تعهدی تزلزل ناپذیر. پیشرفت های علمی ادعایی نیازمند اثبات دقیق و تکرار آنها توسط محققین مستقل هستند. شناخت علمی هرگز نهایی نیست، لیکن به طور دائم در حال تکامل است. این بخشی است از جاذبه ی افسون کننده ی علم که آزادی افکار را نیز پرورش می دهد.
در حالی که محققین جدی احتمالاً با این اصول آشنایی دارند، اما اغلب به هنگام انتشار اطلاعات علمی به فراموشی سپرده می شوند. جامعه ی ما از تورم اطلاعات انباشته شده است. علت آن این است که ما به هنگام بسیاری از فعالیت های انسانی ـ مثلاً سرگرمی ها، دادگاه ها، بازار سهام، سیاست و ورزش ـ تلاش می کنیم که در چهارچوب تمدن توده گیر فعلی در نظر مردم جلب توجه بیشتری کنیم. لیکن زیان آور خواهد بود اگر از علم انتظار داشته باشیم که به این ترتیب « خودنمایی » کند. گزافه گویی با مهمترین ویژگی های تعقل علمی مغایرت دارد، یعنی با اندیشه انتقادی و ارزیابی دقیق شواهد موجود.
To Err is Science by John P.A Ioannidis.
Project Syndicate 2006.