آنتونیو ماریو کوستا
برگردان علی محمد طباطبایی
هنگامی که رهبران ناتو در پایان همین ماه همدیگر را در نشست ریگا ملاقات می کنند روحی سرکش نیز در کنار آنها در جلسه حضور خواهد داشت: تریاک افغانستان. افغانستان در معرض خطر افتادن در دستان تروریست ها، شورشیان و جنایتکاران قرار دارد و تجارت چندین میلیارد دلاری مواد مخدر مسئله ی اصلی بیماری این کشور است. در واقع بالاترین مقام نظامی ناتو جیمز جونز مواد مخدر را « پاشنه ی آشیل » افغانستان نامیده است.
محصول بی سابقه ی تریاک در سال جاری بالغ بر 3 میلیارد دلار درآمد غیر قانونی در پی خواهد داشت ـ یعنی تقریبا برابر با نیمی از درآمد ناخالص ملی افغانستان. هرچند که البته سودهای حاصل از فروش آنها در خارج از افغانستان و نقاط دیگر برای قاچاقچی های مواد مخدر تقریبا 20 برابر بیشتر است.
پول حاصل از فروش تریاک در حال فاسد کردن جامعه ی افغانستان از بالاترین مقام ها تا معمولی ترین افراد است. زدوبندها در سطح بالا این امکان را فراهم می سازد که هزاران تن مواد اولیه شیمیایی که برای ساختن هروئین ضرورت دارند با کامیون وارد کشور شوند. کاروان هایی تشکیل شده از وسائط نقلیه سنگین و کاملا مسلح تریاک خام را بدون کمترین مانع جابجا می کنند. حتی گاهی دیده می شود که خودروهای نیروهای پلیس و ارتش در این حمل و نقل ها شرکت دارند. اسلحه و رشوه تضمین می کند که کاروان ها به سلامت از پست های بازرسی عبور کنند. مواد افیونی به آزادی از مرزهای ایران، پاکستان و سایر کشورهای آسیای مرکزی عبور می کنند.
مزارع خشخاش متعلق به مالکین ثروتمند همچنان دست نخورده باقی می مانند زیرا به مقامات محلی حق حساب های لازم پرداخت شده است. قاچاقچیان اصلی سروکارشان به دادگاه ها هرگز نمی افتد، زیرا قضات رشوه می گیرند یا مرعوب می شوند. مقامات بالای حکومتی نیز در ازای سکوت خود یا رشوه دریافت می کنند و یا بخش متعلق به خود از سود حاصل از فروش تریاک را به دست می آورند. بعضی از حاکمان و مقامات حکومت محلی خودشان شخصا از بازیکنان اصلی در تجارت مواد مخدر هستند. نتیجه آن که کشور افغانستان در مخاطره ی اشغال توسط ائتلاف بیماری از افراط گرایان، جنایتکاران و فرصت طلبان قرار گرفته است. تریاک در حال خفه کردن جامعه ی افغانستان است.
در افغانستان اعتیاد به مواد مخدر در حال افزایش است. همسایه هایی که قبلا صرفا گذرگاه مواد مخدر بودند اکنون همگی به مصرف کنندگان اصلی تبدیل شده اند و آنهم به خاطر افزایش مشابه و تاسف برانگیز اعتیاد به هروئین و تریاک. استفاده ی تزریقی از مواد مخدر نیز در حال گسترش ویروس ایدز در ایران، آسیای مرکزی و اتحاد شوروی سابق است. در بازارهای سنتی اروپای غربی، مقامات مسئول بهداشت باید آماده ی افزایش تعداد مرگ ها در اثر استفاده ی زیاده از حد مواد مخدر باشند، زیرا اضافه محصول تریاک سال جاری یقینا به افزایش درجه ی خلوص هروئین خواهد انجامید.
اما پرسش این است که چه باید کرد؟ اول، باید پرده ی مخفی کننده ی فساد در افغانستان کنار زده شود. افغان ها دیگر از غول های متکبر و به خوبی مسلح که در عمارت های اربابی زندگی کرده و بر لیموزین های مرسدس درجه ی یک خود سوار هستند خسته و بیزاراند ـ یعنی در کشوری که به دشواری 13 درصد از جمعیت آن دارای برق است و بیشتر مردم باید با کمتر از 200 دلار در سال بسازند.
دیگر برای دولت افغانستان وقت آن فرا رسیده است که مقامات رسمی فاسد را معرفی و آنها را شرمسار کرده و عذر آنها را بخواهد، قاچاقچی های اصلی مواد مخدر و کشاورزان بزرگ تریاک را توقیف کرده و املاک آنها را مصادره نماید. سازمان های خیره نیروهای پلیس و مدعی العموم ها را تعلیم داده و مراکزی برای دادگاه و حبس متهمین در اختیار قرار داده اند. اکنون این دیگر به خود حکومت بستگی دارد که از سیستم قضایی برای اجرای حکومت قانون استفاده کند. در برقراری مجدد اطمینان مردم به حکومت مرکزی البته این وظیفه ای دشوار خواهد بود اما نه غیر ممکن. به پشت میله های زندان آوردن قاچاقچی ها در زندان جدید و شدیدا تحت حفاظت قرار گرفته در پولی چارکا در نزدیکی های کابل می تواند برای این امر آغاز خوبی باشد.
البته پیامد تمامی یک چنین بدبختی و گرفتاری ها را نمی توان به گردن افغانستان به تنهایی انداخت. یقینا تجارت هروئین به چنین شکوفایی نمی رسید اگر دولت های غربی در مبارزه با مصرف مواد مخدر به اندازه ی کافی جدی می بودند. این طنز تلخ و گزنده ای است که کشورهایی که زندگی سربازهای خود را در افغانستان در مخاطره قرار می دهند بزرگترین بازار خرید و فروش هروئین افغانی هستند. علاوه بر آن همسایه های افغانستان باید تلاش بیشتری برای جلوگیری از رفت و آمد آزاد متمردین و حمل و نقل مواد شیمیایی لازم برای ساخت هروئین، نقل و انتقال پول و سلاح در مرزهای خود انجام دهند.
نیروهای ائتلاف باید نسبت به معضل مواد مخدر رویکرد به مراتب قاطعانه تری اختیار کنند. مبازه بر علیه شورشی ها و جنگ بر ضد مواد مخدر دو روی یک سکه هستند. افزایش امنیت و حکومت قانون باید شامل نابودکردن تجارت مواد مخدر هم بشود. آزاد گذاردن فعالیت قاچاقچی ها و معاف کردن آنها از هرگونه مجازات دست آنها را در فراهم آوردن پول لازم برای پرداخت هزینه های تسلیحات و مبارزین برای جنگ با ارتش افغانستان و نیروهای ناتو باز می گذارد.
شورای امنیت سازمان ملل به نیروهای همکاری بین المللی برای امنیت در انجام هرگونه اقدام ضروری برای به اجرا درآوردن چنین وکالتی اختیار کامل داده است. باید به نیروهای ناتو برای کمک رساندن به ارتش افغانستان در این جنگ تریاک چراغ سبز داده شود ـ یعنی در نابود کردن آزمایشگاه های هروئین سازی، از هم پاشاندن مکان های خرید و فروش هروئین، حمله کردن به کاروان های تریاک و تحویل قانون دادن تجار بزرگ مواد مخدر. و باید به آنها ابزار و نیروهای انسانی کافی برای انجام این وظیفه داده شود. در به دست آوردن دل قاچاقچی های عمده و به طرف خود کشاندن آنها هیچ سودی قرار ندارد.
اما کشاورزان تریاک مورد متفاوتی هستند. ریشه کنی و امحاء اجباری، کشاورزان کوچک را به سوی افراط گرایان می فرستد و از این رو به کاهش ادامه پذیر مزارع خشخاش نمی انجامد. در واقع همانگونه که در بعضی از کشورهای منطقه ی آند مشاهده شده است این عمل می تواند تولید را کاهش دهد، لیکن امنیت و توسعه باید دست در دست هم به جلو روند.
برای رسیدن به چنین امری افغانستان نیازمند کمک های بیشتری برای توسعه است. کمک های بین المللی تا به اینجا البته سخاوتمندانه بوده است، اما هنوز هم به لحاظ سرانه و در مقایسه با کمک هایی که به نقاط بحران زده ی دیگر شده بسیار کم است. عادت به کشت تریاک هنگامی در طولانی مدت از سر زارعین افغانی برداشته می شود که آنها وسیله ی امرار معاش ادامه پذیری داشته باشند. در شرایطی فعلی کاروبار اربابان مواد مخدر در افغانستان در حال رونق است اما جوامع روستایی در وضعیت بدی به سر می برند. این وضعیت باید معکوس شود. باید قاچاقچی ها را مجازات و کشاورزان را پاداش داد. ما توان شکست در افغانستان را نداریم. تاریخ معاصر به ما نشان داده است که در یک چنین صورتی با چه عواقبی روبرو خواهیم بود. در نهایت هر راه حلی برای مشکلات افغانستان بستگی به ریشه کنی تریاک و مواد مخدر دارد.
آنتونیو ماریا کوستا مدیر عامل دفتر مواد مخدر و جنایت در سازمان ملل است.
Project Syndicate 2006.