آیا واقعیت به راستی وجود دارد؟

گفتگو با جورج دبلیو برترام

برگردان علی محمد طباطبایی 

  

سال های طولانی است که پرسش هایی ذهن بشر را پیوسته به خود مشغول داشته است. گاهی حتی دانشمندان علوم طبیعی نیز پاسخ روشنی برای آنها در اختیار ندارند. از این رو ولت آن لاین از فیلسوفان سرشناس برای ارائه پاسخ های مناسب درخواست کرده است. آنها به ما می گویند که چه هنگام ابراز عشق به دیگری از روی صداقت است یا چگونه می توان ثابت نمود که ما بیداریم یا همه آنچه تجربه می کنیم یک رویا نیست و این که آیا واقعاً ما وجود داریم؟     

پرسش: آیا واقعیت به راستی وجود دارد؟

جورج دبلیو برترام: فیلسوفان از همان دوره یونان باستان چالش شک اندیشی در فلسفه را مورد بحث و گفتگو قرار داده اند. انسان شک اندیش ما را با این ادعا تحریک می کند که انسان نمی تواند از جهان خارج از خود [یا جهان ظاهری] شناخت حقیقی به دست آورد. در واقع او با این پرسش خود به طور تلویحی وجود واقعیت را مورد تردید قرار می هد. اما فرد اهل شک با چنین موضع و طرح چنین پرسشی کاملاً دچار اشتباه شده است.  

اولین پاسخ ها را همان فیلسوفان یونان باستان تدوین نموده اند. بنابر نظر آنها انسان شک اندیش به طور مداوم این ادعای خودش را با آنچه در واقعیت و به طور روزمره انجام می دهد نقض می کند. هنگامی که او صبح ها از خواب بر می خیزد همان اندازه وجود جهان بیرون از خودش را مبنا قرار می دهد [و به قولی واقعیت آن را تلویحاً می پذیرد] که وقتی شیر آب را باز می کند. البته فرد اهل شک به این سرعت و سهولت کوتاه نمی آید.  

او این گونه پاسخ می دهد که ادراک های عصبی انسان نمی تواند به طور قطع و یقین وجود جهان خارجی را به اثبات رساند. چه بسا تختخواب، زمین و شیرآب همگی فقط و فقط در تصورات ما وجود داشته باشند. این قبیل استدلال ها به نوبه خود امانوئل کانت را وارد بازی کرد و این وضعیت را « رسوایی برای فلسفه » خواند که هنوز هم رد قطعی شک اندیشی را به انجام نرسانده است.

کانت شخصاً بر این نظر بود که با فلسفه شک اندیشی برای همیشه تصفیه حساب قطعی کرده است. در دوره پس از او یک شیوه برخورد در عمل ثابت نمود که می تواند برای اثبات وجود واقعیت کاملاً موفق از آب درآید: می توان چنین استدلال کرد که ما زبان خود را بدون استناد به یک واقعیت عینی نمی توانستیم بکار بریم [یا آن را به طور کل بفهمیم]. 

از چنین چشم اندازی فرد شک اندیش درست در همان هنگامی که به سخن آغاز کند ادعای فلسفی خود را نقض کرده است. و البته او چنانچه بخواهد وجود جهان بیرون از ذهن را مورد تردید قرار دهد ناچار از سخن گفتن است. به این ترتیب فیلسوفان بسیاری اکنون امیدوارند که با اشاره و استناد به زبان، شک اندیشان برای همیشه خاموش شوند. برای تمام کسانی که سخن می گویند قاعدتاً باید بتوان به طور یقین ادعا کرد که حقیقت به راستی وجود دارد.

جورج دبلیو برترام مدرس و محقق دانشگاه آزاد در زمینه های زیبایی شناسی، نظریه شناخت و فلسفه زبان است.  

http://www.welt.de