دموکراسی سنگال در معرض آزمون

آلفرد استپان

برگردان علی محمد طباطبایی

 

سنگال کشوری که 90 درصد جمعیت آن از مسلمان ها تشکیل می شود یکی از صلح آمیز ترین و دموکرات ترین کشورهای جهان است. این آرامش توسط « مراسم احترام » سنتی پرطول وتفصیلی مورد مساعدت قرار می گیرد که میان حکومت سکولار و نوعی مسلک عرفانی و همچنین در تمامی سطوح جامعه دراثر روابط فوق العاده میان اکثریت مسلمان کشور و اقلیت کاتولیک آن پرورش یافته است.

حکومت سکولار و گروه های دینی در برنامه هایی جهت جلوگیری از بیماری ایدز با هم همکاری میکنند ـ در حال حاضر فقط 1 درصد مردم سنگال به ایدز مبتلا هستند و آنهم در مقایسه با 20 درصد جمعیت بیماران ایدزی کشورهای دیگر آفریقایی. حکومت سکولار گروه های فمینیستی و بعضی از سازمان های غیر دولتی فراملیتی را مورد حمایت قرار می دهد و ختنه زنان از 1999 و آنهم بدون به راه افتادن تظاهرات عظیم مسلمانان ممنوع شده است.

در نگاهی شتابزده بعضی ها و ضعیت سنگال را به عنوان نمونه ای از لائیتیسه ی فرانسوی که شاید بتوان آن را به عنوان « آزادی حکومت از قید مذهب » توصیف نمود تصور می کنند. اما سنگال که خود زمانی یک مستعمره ی فرانسوی بود الگویی کاملا متفاوت از « احترام و حمایت برابر برای تمامی ادیان » به وجود آورده است. در واقع سکولاریسم سنگال بیشتر شبیه به سکولاریسم نوع هندی است تا مناطق دیگر.

سنگال با فضا و درخواست اندک برای مدارس اسلام بنیادگرا و کمک های مالی ایران و عربستان سعودی در بخش آموزش و پرورش روبرو بوده است. دولت سنگال 40 درصد از بودجه ی کشور را صرف آموزش و پرورش می کند و 85 درصد کودکان و نوجوانان از مزایای تحصیل رایگان در مدارس ابتدایی برخوردار هستند. برعکس آن پاکستان است که فقط 8 درصد از بودجه ی خود را صرف آموزش و پرورش می کند و 6 میلیون از کودکانی که به سن مدرسه رفتن رسیده اند از آموزش رایگان محروم هستند.

علاوه بر آن از سال 2003 در مدارس دولتی درس تعلیمات دینی و با استفاده از کتاب های درسی مصوب و بدون روح وهابی گری و همراه با تایید غیر رسمی تعالیم سکولار و عرفانی به یک اندازه ارائه می شود. والدین اکنون بیشتر از گذشته پسران و حتی دختران خود را به این مدارس سازگار با دموکراسی، معتبر و اهل مدارا می فرستند. بعضی از والدین هنوز هم ترجیح می دهند که کودکان خود را به مدارس خصوصی و غالبا فرانسوی ـ عربی بفرستند، هرچند که الگوی سنگالی ها در روابط میان دین و حکومت به دولت این اجازه را می دهد که سهمی هم در کمک های مالی به این قبیل مدارس خصوصی دینی داشته باشد. در عوض دولت به طور مرتب از این قبیل مدرسه ها بازدید به عمل می آورد. تنها مدارسی که حکومت هیچ گونه نظارتی بر آنها ندارد مدارس قرآن هستند که بعضی از والدین به عنوان دروس اضافی و تکمیلی برای کودکان خود در آموزش دولتی مورد استفاده قرار می دهند ـ هرچند به ندرت پیش می آید که آنها کودکان خود را فقط به همین نوع از مدارس بفرستند. لیکن بیشتر آموزگاران سنتی در درس تعلمیات دینی در این قبیل مدارس آیین های سنگال در خصوص رعایت و احترام به دیگران را آموزش می دهند و در هر حال مدارس دینی به سبک عربستان سعودی به عنوان رقبای بیگانه نگریسته می شوند.

با این وجود علی رغم تمامی این تحولات مثبت، دموکراسی منحصر به فرد سنگال اکنون در مخاطره قرار گرفته است. علت آن البته نه ظهور اسلام سیاسی، بلکه روش های انتخاباتی بسیار نامطلوب مقامات مسئول منتخب و بی تفاوتی بین المللی است.

رئیس جمهور فعلی کشور عبدلای وید که سن او بالای 80 است خود را بار دیگر برای انتخابات 25 فوریه نامزد کرده است. او دارای اعتبار قابل توجه بین المللی است زیرا دوره ی پایانی گذار طولانی به سوی دموکراسی در سنگال در سال 2000 را رهبری کرده است. لیکن وید انتخابات مجلس قانون گذاری را که برای ژوئن 2006 در نظر رفته شده بود ابتدا به فوریه ی 2007 و سپس با فرمان ریاست جمهوری به ژوئن 2007 موکول نمود. دو هفته پیش بحث هایی برای تعویق انتخابات ریاست جمهوری به تاریخی نامعلوم نیز به جریان افتاده بود.

اکنون چنین به نظر می رسد که به زودی این انتخابات برگزار خواهد شد، اما آیا در شرایط درست و عادلانه انجام می شود؟ یک ماه قبل از انتخابات فقط 64 درصد از شهروندان نام خود را برای شرکت در انتخابات ثبت کرده و برگه ی رای دریافت کرده اند. در 28 ژانویه تظاهراتی صلح آمیز اما « غیر قانونی » توسط احزاب مخالف توسط پلیس به طور بسیار خشونت انگیزی سرکوب شد و سه نفر از نامزدهای ریاست جهوری به مدت یک روز دستگیر شدند. هیچ کدام از این رویدادها در سانه های تصویری کشور به اطلاع مردم نرسید. در کشوری که سنتی در انجام خشونت های سیاسی ندارد بسیاری اتفاقات اسرار آمیز در حال روی دادن است. یکی از منتقدان جدی و قدیمی وید یعنی تالا سیلا صورتش با چکش مورد ضرب و جرح قرار گرفت. عبدل لطیف کولیبالی نویسنده ی دو کتاب انتقادی در باره ی وید تهدید به مرگ شد، و به همین ترتیب آلیون تین رهبر سازمان حقوق بشر اصلی کشور به نام رادهو. بنابراین به نظر می رسد که « مراسم احترام » سنتی سنگال دیگر اعتبار چندانی ندارد.

دولت بوش که شدیدا نیازمند متحدین دموکرات در میان کشورهای اسلامی است می خواهد به خود بقبولاند که وید واجد شرایط است و به نظر می سد که می خواهد به نقل از یکی از مقامات رسمی سطح بالای ایالات متحده ـ هرچند با نومیدی ـ برای انتخاب وید چراغ سبز نشان دهد. در حالی که ایالت متحده حاضر است 147 میلیارد دلار در سال آینده و در نام یک دموکراسی ناموجه در عراق هزینه کند حاضر به صرف اندیشه یا پول برای تقویت یکی از خلاق ترین الگوهای صلح و دموکراسی در جهان اسلام نیست. این هم برای سنگال بسیار بد است و هم برای آفریقا و البته برای اعتبار خود آمریکا.

اتحادیه اروپا ادعا می کند که از اتفاقات اخیر در سنگال بسیار متعحب شده است اما امکانات مالی لازم برای انجام نظارت های انتخاباتی در سنگال را ندارد. فرانسه، حاکم استعماری سابق ـ و کشوری که هنوز هم در کشور نفوذ زیادی دارد ـ سکوت اختیار کرده.

لیکن دموکراسی سنگال پا در هوا مانده است. در این چند هفته ی بعدی اهمیت رسانه های بین المللی، ناظران بین المللی انتخابات و طرفداران جدی تساهل در سراسر جهان یقینا بی تاثیر نخواهد بود.     

آلفرد استپان مدیر مرکز دموکراسی، تساهل و دین در دانشگاه کلمبیا است.

Senegal's Democracy Put to the Test by Alfred Stepan.

Project Syndicate 2007.