احیاء کلاسیک (2)

تصویر 20: گوین همیلتون، وداع هکتور از آندرومدا. رنگ روغن روی بوم.

315 در 399 سانتیمتر. دانشگاه گلاسکو

سبک معماری یونانی و رومی به عنـوان شکلی از واکنش در برابر دنیوی گری و تصنع رکوکو بسیار مورد توجه قرار گرفته بود. جنبش کلاسیسم در رُم از همه جا شدید تر بود، شهری که در آن گروهی از هنرمندان خارجی سکنی گزیده و شناخت خود از هنر باستانی را برای برپاسازی سبک جدیدی در نقاشی بهره به کار گرفته بودند. آنها پوچ پندار گرایی (Illusionismus) و تیره ـ روشنی های باروک پسین و رکوکو را گنار گذارده و به جای آنها رعایت دقیق طراحی جزئیات درون تابلو و ترکیب های ساده شده را ترجیح می دادند.

     مضمون های آنها از قصه های باروک در باره ی پیروزی و کمال مطلوب به سوی قهرمان پروری و وظیفه گرایی فردی تغییر کرد و خود را با ارزش های بورژوازی که رو به پیشرفت و ترقی می رفت تطبیق داد. گاوین همیلتون (1798 ـ 1723) یک چنین لحظه ای را در تابلویی به نام وداع با آندروما (تصویر 20) به تصویر کشیده است. هکتور عازم مبارزه با قهرمان یونانی آشیل است و میدانیم که او هرگز زنده باز نمی گردد. شیوه کار همیلتون دارای وضوحی آگاهانه است و در آن از تیره ـ روشنی های معمول برای ملایم کردن اثر استفاده نشده. معبد قابل مشاهده در پس زمینه تابلو در سبک دوری (dorisch) می بایست نیروی مردانه و جدی و شجاعت را در عظم راسخ هکتور موزد تاکید قرار دهد.

تصویر 21: آنجلیکا کاوفمان. ویژیل برای آگوستوس و اکتاویا می خواند. رنگ روغن

روی بوم. 122 در 156 سانتیمتر. موزه ارمیتاژ در لنینگراد

     با وجود اراده ی راسخ نقاش کلاسیسم برای جدایی از ابتذال و کم مایگی زیباگونه ی رکوکو، آنگونه که نقاشی آنجلیکا کاوفمان (1807ـ1740) نشان میدهد هنوز هم در کلاسیسم از اثرات زیبایی ملایم سبک رکوکو بسیار باقی مانده بود. در تصویر 21 اثری از او را می بینیم که به روش نقاشی های احساساتی از زندگی روزمره ی مردم بسیار نزدیک میشود. اُکتاویا چنان به  هیجان آمده کـه از خود بی خود شده و غش کرده است، در حالیکه شاعر با حالی آشفته در کنار او ایستاده و توسط یکی از همراهان اُکتاویا مورد سرزنش قرار می گیرد.

     سبک نقاشی آنجلیکا کاوفمان نقاشی گونه تر است و از نظر طراحی جزئیات درون تابلو ملایم تر از گاوین همیلتون. در حوالی ربع آخر قرن در فرانسه یک چنین کلاسیسم ملایمی به عنوان نوعی مُد جایگزین سبک روکوکو گردید. در تندیس معروف دیانا (تصویر 22) اثر ژان آنتونی هودون (1828ـ 1741) حالت چهره شدیداً رسمی و کلاسیک است، با این وجود اندام تندیس دایانا به ونوس بوشه بسیار نزدیک تر است. هر دو اثر از پری وشان یونانی بلند و بالای مکتب فونتانی بلاو مایه گرفته اند.

تصویر22: دیانا. اثر ژان آنتونی هودون. سنگ مرمر. 210 سانتیمتر. بنیاد گولبنکیان

     کلاسیسم تاکید خود را بر آن حس وظیفه و عمل اخلاقی قرار داد که شدیداً مورد علاقه ی بورژوازی سخت کوش و بلند پرواز بود، بورژوازی که بطور روبه افزایشی از نمایشگاه های سالیانه بازدید به عمل می آورد. از آنجا که نمایشگاه های سالیانه در زیر سیطره ی شدید آکادمی قرار داشتند، تغییر ذائقه از رکوکو به کلاسیسم حکایت از اهمیت فزاینده ی نقش بورژوازی به عنوان دلال و عامل بازار هنری داشت. علاقه ی شدید بورژوازی به موعظه ی اخلاقی و آداب دانی که خالی از احساسات گرائی نبود توسط نقاشی هایی با مضمون زندگی روزمره                (Genrebilder) اثر ژان باپتیست گرُیز (1805ـ 1725) ارضا می گردید، نقاشی هائی که با صحنه های احساساتی از زندگی روستائی، ستایشی اشرافی از نجابت را به تصویر می کشید. صحنه هایی همچون عروس روستایی (تصویر23) تاکید و توجه کلاسیسم بر سلوک اخلاقی را نشان میدهد و با تباین فاحشی بر زندگی بی قید و بند درباری اشاره دارد.

تصویر 23: ژان باپتیست گرُیز عروس روستایی. رنگ روغن روی بوم. 92 در 

117 سانتیمتر. موزه لوور پاریس

     با این وجود اثرات چنین تصویرهایی از طریق احساسات گرائی شدید، نـحوه ی اجرا و شهوت انگیزی رکوکو و نرمی اندام ها تضعیف می شد. نهضت کلاسیسم قادر نبود خود را از رسوم رکوکو نجات بخشد، نهضتی که سعی در بیرون انداختن آن داشت اما هرگز نتوانست مجموعه ی رضایت آمیز واحدی از شکل های باستانی و مضمون های بدیع فراهم آورد.